فاطمه آجیلی - دانشگاه شاهد
عبدالامیر بستانی - دانشگاه شاهد
نجات پیرولی بیرانوند - پژوهشکده کشاورزی هسته ای
داریوش طالعی - دانشگاه شاهد
محمد بابااکبری - دانشگاه زنجان

در این تحقیق اثر متقابل آرسنیک و فسفر بر فسفر قابل دسترس خاک و غلظت فسفر در گیاه سویا بررسی شد. در این راستا آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با ۳ تکرار در گلدان­های خاکی گلخانه پژوهشکده کشاورزی هسته­ای در کرج اجرا گردید. عامل اول گیاه سویا با دو سطح (رقم L۱۷ و لاین امید بخش)، عامل دوم آرسنیک با چهار سطح (mg.kg-۱ ۰، ۱۰، ۵۰ و ۱۰۰) و عامل سوم تیمار فسفر با سطوح mg.kg-۱ ۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ بود. تیمارهای فسفر و آرسنیک خاک به ترتیب از طریق نمک­های دی پتاسیم هیدروژن فسفات و دی سدیم هیدروژن آرسنات به خاک اضافه شد. بر اساس نتایج با افزایش آلودگی آرسنیک در خاک، فسفر قابل دسترس خاک افزایش یافت (۰۵/۰ ≥P). اگرچه mg.kg-۱ ۱۰ آرسنیک در خاک درصد جوانه­زنی را ۴/۶ درصد نسبت به شاهد افزایش داد (۰۵/۰ ≤P)؛ اما  مقادیر بالای آرسنیک (mg.kg-۱۵۰ و ۱۰۰) سبب کاهش ۱۱/۱۶ و ۶۸/۷۶ درصدی جوانه­زنی در مقایسه با شاهد شدند (۰۱/۰ ≥P). اثرات نامطلوب غلظت­های mg.kg-۱۵۰ و ۱۰۰ آرسنیک در خاک سبب توقف رشد رویشی و در نهایت مرگ گیاهان در این سطوح آلودگی در اوایل مراحل رویشی گردید. مقدار mg.kg-۱۱۰ آرسنیک در خاک منجر به کاهش ۸۷/۲۵ درصدی عملکرد اندام هوایی و افزایش ۶/۱۸ درصدی فسفر گیاه در مقایسه با شاهد شد (۰۱/۰ ≥P). نتایج نشان داد اثر آرسنیک بر افزایش غلظت فسفر گیاه با افزایش غلظت تیمار فسفر افزایش یافت (۰۵/۰ ≥P).

آلودگی, آرسنیک, فسفر, سویا, اثر رقابتی