مرضیه پیری - دانشجوی دکتری علوم خاک دانشگاه ارومیه
ابراهیم سپهر - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

روی یکی از عناصر ریزمغذی ضروری برای گیاهان، حیوانات و انسان هاست. قابلیت دسترسی روی برای ریشه گیاه، از طریق واکنش های جذب کنترل می شود. برای بررسی تاثیر اسید سیتریک بر رفتار جذب روی، آزمایشی به صورت بچ (Batch) روی دو نوع خاک (S۱ و S۲) با درصدهای رس و کربنات کلسیم مختلف با سه سطح اسید سیتریک (۰، ۵/۰، ۱ میلی مولار) و ۱۲ سری غلظتی روی (۰ تا۴۵۰ میلی گرم بر لیتر) در محلول زمینه ۰۵/۰ مولار NaCl انجام شد. داده های جذب با مدل های لانگمویر (۹۵/۰-۷۶/۰=R۲)، فروندلیچ (۹۵/۰-۸۳/۰=R۲)، تمکین (۹۲/۰-۶۲/۰=R۲)، دوبینین- رادشکویچ (۹۲/۰–۴۴/۰=R۲) و ایلوویچ (۹۰/۰–۵۴/۰=R۲) برازش داده شد. نتایج نشان داد پارامترهای جذب شامل حداکثر جذب تک لایه ای لانگمویر (qmax)، انرژی جذب لانگمویر (KL) و فاکتورهای ظرفیت و شدت جذب فروندلیچ (Kf و n)، ضرایب تمکین (A، KT) و حداکثر ظرفیت جذب دوبینین- رادشکویچ (qm) با افزودن اسید سیتریک کاهش یافت. مقادیر پارامترهای جذب در خاک S۱ (با مقادیر رس و کربنات کلسیم پایین) کمتر از خاک S۲ (با مقادیر رس و کربنات کلسیم بالا) به دست آمد. متوسط انرژی جذب محاسبه شده از طریق معادله دوبینین- رادشکویچ و پارامتر انرژی آزاد گیبس (Gr∆) نشان دهنده سازوکار جذب فیزیکی و خودبه خودی روی است. می توان نتیجه گرفت اسید سیتریک احتمالا با تشکیل کمپلکس های محلول با روی موجب کاهش جذب توسط ذرات خاک و افزایش روی محلول خاک می شود. بنابراین، اصلاح گیاهان برای ترشح بیشتر اسید سیتریک در افزایش جذب روی در گیاهان موثر است.

اسید آلی با وزن مولکولی کم, اسید سیتریک, جذب, روی