مهدی قربانی ده نوی - دانشجوی دکتری، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
آزاده ملکزاده شفارودی - استاد، گروه زمین شناسی و گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمدحسن کریم پور - استاد، گروه زمین شناسی و گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

ناحیه مزار- روتشون در زون سنندج- سیرجان جنوبی و جنوب غرب شهر بافت قرار دارد. در این ناحیه، کانسارهای سرب و روی سه­ چاه، چاه سربی، چاه ­نار، زردبازی­ در و چاه سرب ارجمندی بررسی شد. بیشترین برون زد واحدهای زمین­ شناسی ناحیه، دربردارنده کمپلکس­ های دگرگونی گل­ گهر (آمفیبولیت، گنیس و میکاشیست)، روتشون (شیست، مرمر، کالک ­شیست، اسلیت و فیلیت) و خبر (مرمر وکالک ­شیست) به سن پالئوزوئیک است. دایک­ هایی با ترکیب میکرودیوریت، مونزودیوریت و دیاباز واحد­های دگرگونی را قطع کرده ­اند. مرمر دولومیتی- کلسیتی کمپلکس روتشون، سنگ میزبان کانه ­زایی سرب و روی است. در کانسارهای سه­ چاه، چاه سرب و چاه ­نار کانه ­زایی اولیه دربردارنده گالن، اسفالریت، پیریت± کالکوپیریت به همراه کوارتز، کلسیت، دولومیت± باریت است. ساخت و بافت ­های رگه- رگچه­ ای، پرکننده فضای خالی، برشی ±  دانه پراکنده±  لامینه­ ای در این کانسارها دیده می­ شود. مهم ترین دگرسانی در این کانسارها، سیلیسی و کربناتی ­شدن (کلسیتی و دولومیتی) است. در کانسارهای زردبازی ­در و چاه سرب ارجمندی، کانسنگ سولفیدی اولیه دیده نمی ­شود و کانسنگ غیرسولفیدی برون زد دارد. کانسنگ غیرسولفیدی در اثر اکسایش سولفیدها تشکیل شده و اغلب از اسمیت ­سونیت، هیدروزینسیت، همی مورفیت و سروسیت تشکیل شده است. به نظر می ­رسد کانسنگ غیرسولفیدی در این دو کانسار از نوع جانشینی مستقیم باشد. بر پایه شواهد زمین ­شناسی، کانی­ شناسی و دگرسانی می ­توان کانه ­زایی اولیه در ناحیه را در دو گروه سرب و روی نوع رسوبی- برون دمی؟ (کانسار چاه ­سربی) و رگه ­ای (کانسارهای چاه­نار و سه ­چاه) دسته ­بندی کرد که تحت شرایط برون زاد در برخی کانسارها، کانسنگ غیرسولفیدی نیز شکل گرفته است. همچنین  می ­توان کانسارهای این ناحیه را در دو گروه سولفیدی اولیه (درون­ زاد) و غیرسولفیدی (برون­ زاد) دسته ­بندی کرد.

کانی شناسی, دگرسانی, کانسارهای سرب و روی, مزار- روتشون, زون سنندج-سیرجان