هادی کوهکن - دانشگاه آزاد فسا
منوچهر مفتون - استاد، دانشگاه شیراز

سمیت بور عمدتا در مناطق خشک و نیمه خشک به علت کاربرد آبهای شور و آبهایی که حاوی میزان نسبتا بالایی از این عنصر هستند، شایع است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که استفاده از برخی عناصر غذایی مانند نیتروژن اثرات مضر سطوح بالای بور را کاهش می دهد. جهت بررسی برهمکنش بور و نیتروژن بر رشد و ترکیب شیمیایی اسفناج (Spinacia oleracea L.) آزمایش گلخانه ای بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا" تصادفی با شش سطح بور ( صفر، ۵/۲، ۵، ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک بصورت اسید بوریک) و چهار سطح نیتروژن ( صفر، ۷۵، ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک بصورت اوره) با سه تکرار در یک خاک آهکی انجام شد. کاربرد بور سبب کاهش وزن خشک قسمت هوایی گردید و با مصرف نیتروژن سمیت بور بویژه در تیمارهای با غلظت پایین آن کاهش یافت. در غیاب بور و کاربرد ۳۰۰ میلی گرم نیتروژن حدود ۵۵ درصد نسبت به شاهد افزایش یافت. کمترین وزن خشک در غیاب نیتروژن با کاربرد ۴۰ میلی گرم بور در کیلوگرم خاک ( N۰B۴۰) مشاهده شد. بعلاوه افزودن بور غلظت بور و نیتروژن را در قسمت هوایی اسفناج افزایش داد. مصرف نیتروژن غلظت نیتروژن را افزایش ولی غلظت بور در گیاه کاهش داد. با افزایش مصرف بور و نیتروژن، غلظت اسید آمینه پرولین در برگ تازه اسفناج افزایش یافت. با افزایش مصرف بور، غلظت کلروفیل کاهش یافت ولی با افزودن تیمارهای نیتروژن غلظت کلروفیل افزایش یافت و تاثیر سوء بور را کاهش داد. غلظت کلروفیل اندازه گیری شده به روش شیمیایی در برگ تازه با قرائت کلروفیل متر سیر صعودی داشت. کاربرد بور سبب کاهش معنی‎دار در میانگین نسبت کلسیم به بور در اندام هوایی اسفناج شد که علت آن مربوط به افزایش غلظت بور با کاربرد تیمارهای بور می باشد ولی این نسبت با مصرف نیتروژن, در تمام سطوح بور, سیر صعودی داشت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در خاکهای با بور بالا، کاربرد نیتروژن با کاهش اثرات سوء سمیت بور، رشد اسفناج را افزایش می دهد.

Boron toxicity, Ca/B ratio, nitrogen, Proline and chlorophyll concentrations, Spinach