Tayeb Raziei - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، تهران، ایران
Ebrahim Fatahi - استادیار، گروه هواشناسی آب شناسی، پژوهشکده هواشناسی، تهران، ایران

اساس پایش خشک سالی در هر کشور وجود داده های مطمئن و به هنگام است. داده های هواشناسی موجود در ایران اغلب با تاخیر انتشار می یابند که این مسئله امکان پایش بهنگام خشک سالی در کشور را با مشکل روبه رو می کند. ازاین رو در این پژوهش امکان استفاده از داده های شبکه بندی شده بارش NCEP/NCAR به منظور استفاده در پایش خشک سالی ایران مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور داده های بارش ماهانه ۵۲ یاخته (Grid) از شبکه داده های NCEP/NCAR که کشور ایران را پوشش می دهند به همراه داده های بارش ماهانه ۳۲ ایستگاه سینوپتیک کشور برای دوره آماری ۲۰۰۵-۱۹۵۱ مورد استفاده قرار گرفت و سری های زمانی SPI شش و دوازده ماهه آنها محاسبه شد. سپس آرایه S تحلیل مولفه های اصلی به همراه چرخش وریمکس (Varimax) روی سری های زمانی SPI شش و ۱۲ ماهه داده های NCEP/NCAR وداده های مشاهده ای به طور جداگانه صورت گرفت و مدهای اصلی تغییرپذیری SPI در سطح کشور شناسایی شد. نتیجه تحلیل مولفه های اصلی روی سری های زمانی SPI شش و ۱۲ ماهه هر دو منبع اطلاعاتی نشان داد که ایران را می توان از نظر تغییرات زمانی SPI در هر دو مقیاس زمانی به چهار منطقه متمایز تقسیم کرد. سری های زمانی نمره استاندارد مولفه های چرخش یافته به دست آمده از داده های NCEP/NCAR با سری های زمانی نمره استاندارد مولفه های متناظر با آنها در داده های مشاهده ای مورد مقایسه قرار گرفت و مشخص شد که در اغلب موارد هماهنگی خوبی میان آنها، به ویژه در دوره ۱۹۷۰- ۲۰۰۵ وجود دارد. همچنین نقشه های ناهنجاری بارش ۲۰۰۸ براساس داده های NCEP/NCAR و داده های مشاهده ای تهیه شد و مورد مقایسه قرار گرفت. این مقایسه نیز روشن ساخت که داده های NCEP/NCAR روند تغییرات زمانی و مکانی بارش در ایران را به خوبی نشان می دهد و می تواند برای پایش بهنگام خشک سالی در کشور مورد استفاده قرار گیرد.

ایران, بارش, پایش خشک سالی