زینب السادات حسینی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، ایران
حجت علی نژاد - دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، ایران

تفسیر و تحلیل آیات «اظهار دین» از پربحث ترین آیاتی است که در عرصه رهبری آینده عالم و اندیشه «مهدی موعود» مطرح است و نه تنها مفسران قرآن، که مذاهب فقهی نیز با رویکرد خاصی این آیات را تبیین نموده اند. از این رو پژوهش پیش رو با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی تطبیقی تفسیر «آیات اظهار» بر اساس تفاسیر مفسران امامیه و اباضیه با تکیه بر احادیث مورد اتفاق نبوی و علوی می پردازد و دلالت آیات فوق را بر پایان تاریخ از دیدگاه دو گرایش امامیه و اباضیه بررسی می کند. این نوشتار نتیجه گرفته است که اندیشه مهدویت در اباضیه با توجه به نوع نگاه و تقسیم بندی خاص آنها از مسئله امامت، اعتقادی به مهدی موعود و منجی آخرالزمانی ندارند و تا مرحله انکار آن نیز پیش رفته اند؛ اما مفسران امامیه بر تعیین وعده خداوند به عصر ظهور تاکید دارند. با توجه به معنای لغوی واژه «اظهار» و دیگر دلایل عقلی نقلی، غلبه نهایی و کامل و همه جانبه دین اسلام بر سایر ادیان غلبه جسمانی و منحصر به عصر ظهور، به دست حضرت مهدی (عج) از اهل بیت (ع) است که با قرآن پیوندی ویژه دارد. تفسیر آیات فوق با بهره گیری از احادیث معصومین(ع) منجر به تفسیری معقول می شود.

اظهار دین, مهدویت, گرایش امامیه, گرایش اباضیه