زهره امامی بیستگانی - عضو هیات علمی بخش تحقیقات منابع طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

دما به عنوان عامل محیطی مهم بر فرایندهای ساختاری و فیزیولوژیکی سلول های گیاهی و همچنین توسعه سلول های گیاهی موثر است، به طوری که اثرات منفی افزایش یا کاهش غیر طبیعی دما می تواند در کلیه فرایندهای گیاهی از جمله ساختار سلول های گیاهی ظاهر شود. زمانی که گیاه در معرض دمای بین صفر تا ۱۵ درجه سانتی گراد قرار می گیرد، موجب خسارت فیزیولوژیکی می گردد. یکی از این خسارت ها افزایش تشکیل گونه های آزاد اکسیژن است که احتمال وقوع تنش اکسیداتیو (به عنوان تنش ثانویه) وجود دارد و بدین ترتیب رادیکال های فعال اکسیژن می توانند به ترکیبات حیاتی سلول حمله کنند. عموما گیاهان از طریق فعالسازی سیستم آنتی اکسیدانی، شامل آنزیم ها (سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز، پراکسیداز و..) و متابولیت های آنتی اکسیدانی (فنل، کاروتنوئیدها) سازگاری خویش را به تنش دمای پایین را افزایش می دهد. همچنین تنش دمایی ناشی از قرار گیری گیاه در معرض دمای پایین به بیوسنتز فنیل پروپانوئیدهای اختصاصی از قبیل فنلیک اسیدهای متصل به استر می شود و همچنین تیمار دمای پایین می تواند سبب تغییر در فعالیت فنیل آلانین آمونیالیاز و غلظت فنیل پروپانوئیدها می شود. علاوه بر این، در مسیر بیوسنتزی گیاهان دارویی برای تولید ماده موثره بیان ژن های مورد نظر در اثر تیمار سرمایی القا می گردند که می تواند به دلیل نقش ترپن ها در مکانسیم دفاعی و انتقال پیام باشد.

تنش سرما، فیزیولوژی، فیتوشیمی، گیاهان دارویی