ناهید نیاری خمسی - استادیار، دانشکده کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
مریم گودرزی - کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

مقدمه: در صورت وجود مقدار کافی نیتروژن، پتاسیم و فسفر در خاک، گیاهان زراعی دارای رشد رویشی، سطح برگ بیشتر و عملکرد مناسب خواهند بود. با توجه به خشک و نیمه خشک بودن ایران، میزان مواد آلی خاک های آن پایین بوده و در نتیجه دارای سطوح پائین نیتروژن می باشند. اغلب گیاهان در چنین مناظقی دچار کمبود نیتروژن می شوند و به همین دلیل تامین نیتروژن از طریق کودهای شیمیایی و آلی ضروری است. امروزه با توجه به مشکلاتی که به دنبال مصرف بی‎رویه کودهای شیمیایی به وجود آمده، کاربرد کودهای بیولوژیک مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. کودهای بیولوژیک به مجموعه مواد نگهدارنده با تعداد زیادی از یک یا چند میکروارگانیسم مفید خاکزی و یا فرآورده‎های متابولیک آن‎ها اطلاق می شود که بیشتر به منظور تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و ایجاد شرایط فیزیکی و شیمیایی مناسب خاک برای رشد و نمو گیاه مصرف می شود .کودهای زیستی به صورت مایه تلقیح زنده برای مصرف در خاک و یا مصرف همراه با بذر تولید می شوند.مواد و روش ها: آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد. فاکتورهای مورد استفاده شامل: ارقام ذرت در دو سطح (سیمون(Simon) و بی سی (BC))، فاکتور دوم باکتری ازتوباکتر  Azotobacter chrocooccum در دو سطح (عدم مصرف باکتری و مصرف باکتری) و فاکتور سوم، کود نیتروژن در دو سطح (عدم مصرف نیتروژن و مصرف نیتروژن) بود. صفات ارتفاع بوته، تعداد بلال در هر بوته و در واحد سطح، تعداد دانه در بلال، قطر بلال، وزن دانه‎های هر بلال، وزن تر، وزن خشک، وزن صد دانه، شاخص برداشت کل، شاخص برداشت بلال و عملکرد دانه در هکتار، شاخص سطح برگ، کلروفیل a و کلروفیل  bاندازه گیری شدیافته ها: بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها، بیشترین ارتفاع بوته، تعداد بلال در هر بوته و در واحد سطح، تعداد دانه در بلال، قطر بلال، وزن دانه‎ای هر بلال، وزن تر، وزن خشک، وزن صد دانه، شاخص برداشت کل، شاخص برداشت بلال و عملکرد دانه در هکتار، شاخص سطح برگ، کلروفیل a و کلروفیل  bدر تیمار مصرف نیتروژن و ازتوباکتر در رقم سیمون به دست آمد و کمترین مقدار مربوط به تیمار شاهد ( عدم مصرف نیتروژن، عدم مصرف ازتوباکتر) در رقم Bc بود.نتیجه گیری: کاربرد کود نیتروژن به همراه تلقیح بذر با ازتوباکتر در مقایسه با عدم تلقیح بذر، منجر به افزایش ارتفاع بوته، تعداد دانه در ردیف، قطر بلال، تعداد برگ، شاخص برداشت، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک برگ برگ و نهایتا عملکرد دانه ذرت گردید. به نظر می رسد به کارگیری تلفیقی دو عامل کود زیستی و شیمیایی روشی مناسب در بهبود عملکرد و مصرف کود نیتروژن است. از این رو به منظور افزایش عملکرد دانه، میتوان پیشنهاد نمود که ازتوباکتر در تلقیح بذر و توام با مصرف بهینه نیتروژن جهت کاهش مصرف کودهای شیمیایی به کار برده شود.

ازتوباکتر, ذرت, شاخص برداشت, شاخص سطح برگ (LAI), کلروفیل a و b, کود نیتروژن