دانیال کهریزی - گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

مقدمه: جو (Hordeum vulgare)، به عنوان عضوی از خانواده گرامینه و از غلات مهمی است که در آب و هوای معتدل در سطح جهان رشد می کند. این گیاه یکی از اولین غلات کشت شده، به ویژه در اوراسیا در ۱۰۰۰۰ سال پیش بود. در سطح جهان ۷۰ درصد تولید جو به عنوان علوفه دام استفاده می شود. این گیاه در مواجهه با تنش های غیر زنده نسبتا متحمل است. تنش های محیطی یا غیرزیستی مانند گرما و سرما اثرات معنی داری بر روی تولیدات گیاهان زراعی و باغی دارند. گیاهان با استفاده از تغییر در بیان بسیاری از ژن های موثر در فرایندهای فیزیولوژیک و زیستی به تنش های محیطی عکس العمل نشان می دهند.مواد و روش ­ها: به منظور شناسایی ژن­های القاء شونده در پاسخ به تنش های سرما و گرما در گیاه جو (Hordeum vulgare L.)، داده های ریزآرایه از دو آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق با استفاده از داده های خام موجود در پایگاه اطلاعاتی ArrayExpress که مربوط به دو آزمایش جداگانه در تنش گرما و سرما به ترتیب در ۲ و ۳ تکرار در گیاه جو بود، مورد آنالیز و بررسی قرار گرفت. تجزیه مورد نظر با استفاده از نرم افزار FlexArray انجام شد و ژن های افتراقی موجود در هر دو تنش مشخص شدند. ژن های مورد بررسی با استفاده از روش (RMA) Robust Multiarray Average نرمال شدند و ژن هایی که دارای P-value مساوی و کمتر از ۵ درصد بودند، انتخاب شده و همین­طور میزان تغییر (Fold change) ژن هایی که بالای ۲ بودند انتخاب شدند. آنالیز هستی شناسی ژن ها با استفاده از سایت AgriGo انجام شد و گروه های کارکردی آن ها در سه قسمت فرایندهای بیولوژیک، اجزای سلولی و عملکرد مولکولی دسته بندی شدند. توالی ۱۵۰۰ نوکلئوتید بالادست ژن های موثر در پاسخ به تنش گرما و سرما از سایت Ensembl Plants استخراج شد. عناصر تنظیمی ژن های کارکردی موثر در پاسخ به تنش های گرما و سرما با استفاده از سایت PlantCare شناسایی و ارائه شدند.  یافته ­ها: نتایج نشان دادند که ۳۶۲ و ۳۱۶ ژن به ترتیب در تنش های سرما و گرما به صورت افتراقی بیان شدند. آنالیز هستی شناسی ژن نشان داد که ژن های افتراقی بیشتر در ترکیبات سلولی، همچون فرایندهای زیستی و عملکردهای مولکولی مختلف دخالت دارند. عناصر تنظیم کننده فعالیت رونویسی دارای نقش اساسی در تنظیم بیان ژن در برابر تنش ها می باشند. همچنین ۱۵۰۰ نوکلئوتید بالادست ژن های افتراقی برای پیدا کردن عناصر تنظیمی مورد شناسایی قرار گرفتند.نتیجه­ گیری: بنابراین بر اساس تحلیل های انجام شده، به نظر می رسد که عوامل تنظیمی پاسخ دهنده به نور و هورمون ها به خصوص متیل جاسمونات نقش مهمی در کنترل بیان ژن ها در برابر تنش های غیر زیستی موردمطالعه دارند. نتایج این مطالعه مقایسه ای و گسترده می تواند رویکرد جدیدی را در ژن ها و عناصر تنظیمی موثر در پاسخ به تنش های سرما و گرما در گیاه جو در اختیار قرار دهد.

پروموتر, تنش های محیطی, ژن های دارای بیان افتراقی, جو, عناصر تنظیمی