Mohammadreza Shahbazbegian - دانش آموخته دکتری مهندسی آب، دانشگاه تربیت مدرس
Ali Bagheri - استادیار مهندسی آب، دانشگاه تربیت مدرس
Seyed Masoud Mousavi Shafaiee - استادیار روابط بین الملل، دانشگاه تربیت مدرس

رودخانه هیرمند از شمال شرق کشور افغانستان سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری نسبتا طولانی در آن کشور به سمت ایران جاری می­شود. اسناد و مدارک تاریخی حاکی از آن است که علاوه بر عامل هیدرولوژیکی یا همان ریزش­های جوی به صورت برف و باران، عوامل منطقه­ ای، توسعه­­ ای و بین المللی زیادی بر روی برداشت آب در کشور افغانستان و به تبع آن کاهش آورد رودخانه هیرمند به سمت ایران تاثیرگذارند. یکی از مهمترین عوامل موثر بر برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان نقش سیاست­های کشورهای خارج از حوضه آبریز آن رودخانه، در افزایش انگیزه و توان عملیاتی کشور افغانستان در برداشت آب رودخانه هیرمند در آن کشور می­ باشد. نقش این عامل در برداشت آب در کشور افغانستان که از آن در ادبیات نوین مدیریت آب های مرزی تحت عنوان نقش بازیگر سوم نام برده می ­شود، در این مقاله مورد تحلیل قرار گرفته است. به دنبال تحلیل نقش عامل بازیگر سوم در برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، به عنوان تاثیرگذارترین واقعه سیاسی و بین المللی در آن کشور، پروژه دولت­ سازی توسط ایالات متحده در کشور افغانستان با تمرکز بر نقش آن در برداشت آب رودخانه هیرمند مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا با استناد به آمار و ارقام بین المللی منتج از پروژه دولت­ سازی نقش آن پروژه در برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان، با ارائه سه سناریو توصیفی از تاثیر پروژه دولت­ سازی در برداشت آب وسپس تبدیل آنها به ارائه ­ای کمی از مهار آب رودخانه هیرمند در آن کشور تبیین می­ شود.

رودخانه هیرمند, هیدروپلیتیک, دولت­سازی, ایران, افغانستان