معصومه محمود - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فرسی دانشگاه فردوسی مشهد
حسن عبداللهی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

عبدالحمید فراهی، در کتاب مفردات القرآن، بر خلاف نظر دیگران که «آلاء» را«نعمت ها» معنا کرده اند، معنایی جدید برای واژه «آلاء» ارائه کرده است، او معنی «آلاء» را«فعال عجیبه» (کارهای شگفت انگیز) دانسته و در اثبات نظر خود، آیات قرآن و اشعاری از فحول عرب را به عنوان شاهد مثال آورده است. این نگاه جدید فراهی به واژه آلاء قابل تاملاست، زیرا در این پژوهش ۳۵ کتاب لغت، ۸۰ کتاب تفسیر و ۵۰ کتاب مرتبط مورد بررسیقرار گرفت که از این مجموع، تنها چند منبع، معنایی غیر از نعمت ارائه کرده اند، آن همفقط در مواردی که واژه آلاء بعد از آیات عذاب و هلاکت آمده است و در بقیه موارد، همه معنای نعمت را برگزیده اند. کسانی که معنایی غیر از «نعمات» برای آلاء ذکر کرده اند، این واژه را فقط در مواردی که صراحتا اشاره به عقاب اله ی دارد، به معنای «قدرت» و«سلطان» دانسته اند، اما فراهی فراتر از همه، معنایی کاملا متفاوت ارائه نموده است و این معنی را درهمه مواردی که آلاء در قرآن ذکر شده، درست می داند و نظر عموم مفسران و علمای لغترا خطا شمرده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی کتابهای لغت، تفاسیر، روایات و اشعار، نظر مفسران، اهل لغت و دیگر علما را درباره واژه «آلاء» گردآوری کرده، آنگاه با مقایسه نظرات مختلف و تطبیق ادله، به نقد و بررسی معنایجدیدی که فراهی ارائه داده، پرداخته است. دستاورد حاصل نشان می دهد اگر چه فراهی با جرات، به نفی نظرات متقدمان و معاصرانش پرداخته و با ارائه معنایی جدید برای «الاء» و نفی معنای نعمتها، سعی داشته ارتباط آیات عذاب و هلاکت و مواضع قدرت الهی را با معنای فعال عجیبه (کارهای شگفت انگیز) برای «آلاء» واضح تر نماید.

آلاء، نعمت، مفردات القرآن، فراهی