فائزه مرادی حقیقی - استادیار اقتصاد سیاسی، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، وزارت صنعت، معدن، تجارت، تهران، ایران.
میرعبداله حسینی - دانشیار اقتصاد بین الملل، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، وزارت صنعت، معدن، تجارت، تهران، ایران.
مهران نصیرزاد - استادیار اقتصاد بین الملل، دانشکده علوم انسانی، گروه حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران.

منطقه گرایی در محیط پیرامون ایران نسبت به اروپا، آمریکا و جنوب شرق آسیا، نتایج ضعیف تری داشته است. در این منطقه، دو نهاد منطقه گرایی دیرپا (اکو و شورای همکاری خلیج فارس) و نوپا (سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا) تشکیل شده اند. اهمیت منطقه گرایی در تحقق اهداف توسعه، نیازمند تصمیم گیری عمل گرایانه ایران در همکاری با بلوک های فعال منطقه است. در نوشتار پیش رو تلاش شده است تا با بهره گیری از چارچوب تئوریک «منطقه گرایی» و روش پژوهش تحلیل محتوا و موردکاوی تطبیقی، در پاسخ به این پرسش که از ابتدای شکل گیری سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاکنون، طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹، «همگونی و تجانس شاخص های اقتصاد کلان» و «همگرایی تجارت درون و فرا‎منطقه ای» در کدام یک از این دو نهاد منطقه ای بهتر محقق شده است؟ فرضیه ذیل بررسی شود که «باوجود اهداف غیر اقتصادی سازمان همکاری شانگهای در مقایسه با اهداف کاملا اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همگونی و تجانس اقتصادی و همگرایی تجاری در سازمان همکاری شانگهای بهتر از اتحادیه اقتصادی اوراسیا محقق شده است». نتایج پژوهش با محوریت تجانس و همگونی اقتصادی و ارزیابی کارآمدی و همگرایی تجارت درون و فرامنطقه ای این دو نهاد با تاکید بر تجارت ایران (۲۰۱۹-۲۰۰۰) گویای آن است که برای هر دو نهاد، همگونی و تجانس اقتصادی متاثر از شکل گیری منطقه گرایی رخ نداده است، با این وجود کارآمدی همگرایی تجاری در سازمان همکاری شانگهای ملموس تر و معنی دار تر از اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده است.

منطقه گرایی, همگونی اقتصادی, همگرایی تجاری, سازمان همکاری شانگهای, اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران