حامد خانی (فرهنگ مهروش) - دانشیار، گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

از آستانه دهه ۱۹۶۰م/ ۱۳۴۰ش محققانی در آکادمی های غربی پیوند شیوه های عزاداری شیعیان با تحرکات سیاسی و جمعیتی ایشان را بازکاویدند و ضمن تحلیل مردم شناسانه آیین های سوگواری شیعیان در عاشورا، برای نخستین بار پیوند آیین های عاشورایی با روابط قدرت را در جامعه شیعی نظریه مند کردند. گرچه شیعیان معاصر هنوز در هیچ سرزمینی حاکمیت سیاسی نداشتند، اینان دریافته بودند که دیر یا زود از میان حلقه های عزاداری عاشورا قدرت سیاسی عظیمی برخواهد خاست. این دوره از مطالعات، که باید آن را نقطه آغاز در تاریخ اندیشه غربیان درباره آیین های عاشورایی شیعیان تلقی کرد، بازه ای حدودا بیست ساله را دربر می گیرد، با مطالعه آیین های عاشورا درکنار آیین های دینی مشابه در ادیان دیگر آغاز می شود و به درک ضرورت تمرکز بیش تر بر مطالعه جزئی نگرانه اجزاء خرد آیین و معنای نمادین هریک از آن اجزاء منتهی می گردد؛ امری که خود به تغییر رویکردها برای پیش برد مطالعات می انجامد و پایان دوره مطالعاتی یادشده را رقم می زند. مطالعه کنونی کوششی برای بازشناسی نظریات مطرح شده در این دوره بیست ساله، سنجیدن نسبت آن ها با هم دیگر و بازشناسی خاستگاه نظری هرکدام است. می خواهیم بدانیم نخستین بار غربیان از چه زمان به مطالعه آیین های عاشورایی شیعیان علاقه مندی نشان دادند. در این مطالعه کوشش می شود از این فرضیه دفاع شود که نخستین مطالعات پژوهشگران غربی درباره عاشورا به خاطر هراس غربیان از شکل گیری یک قدرت مخرب بزرگ جهانی با نوعی شیعه هراسی همراه شد.

عاشورا, آیین پژوهی, الیاس کانتی (کانه تی), محمود مصطفی ایوب, هانس کیپن برگ, انقلاب اسلامی ایران