سید همایون فرهنگ فر - استاد، بخش علوم دام، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
محدثه السادات رشیدی طغرالجردی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، بخش علوم دام، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
محمد باقر منتظر تربتی - استادیار، بخش علوم دام، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
محمد باقر صیاد نژاد - کارشناس ارشد، مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی کشور

پژوهش کنونی برای مقایسه­ خصوصیات منحنی شیردهی گاوهای شیری هلشتاین ایران در زایش اول بر اساس رکوردهای روز آزمون شیر خام (RM)، شیر تصحیح شده برای چربی (FCM) و شیر تصحیح شده برای انرژی (ECM) انجام شد. از ۱.۹۰۲.۰۷۱ رکورد شیر روز آزمون متعلق به ۲۲۶.۲۵۵ راس گاو (حاصل از ۵.۰۹۴ راس گاو نر و ۱۷۸.۳۹۰ راس گاو ماده) در ۷۹۷ گله استفاده شد که طی سال­های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۴ زایش داشتند. برای توصیف ریاضی شکل منحنی شیردهی از تابع گامای ناقص وود استفاده شد. تابع مذکور بر رکوردهای RM، FCM و ECM هر یک از گاوها برازش داده شد. میانگین حداقل مربعات زمان رسیدن به اوج شیر در گاوهای زینه برای RM، FCM و ECM به ­ترتیب ۷۴/۷۷، ۵۰/۶۹ و ۸۵/۷۹ روز و برای گاوهای اصیل هلشتاین به ­ترتیب ۲۷/۸۰، ۹۰/۷۲ و ۱۵/۸۳ روز برآورد شد. برای هر سه نوع رکورد شیر روز آزمون، کمینه و بیشینه­ تولید در زمان اوج شیردهی به ­ترتیب متعلق به گاوهایی بود که در فصول بهار و پاییز زایش داشتند. در هر یک از دو نوع گاو مزبور، کمینه و بیشینه­ تداوم شیردهی به ­ترتیب برای FCM و ECM به­دست آمدند که با یکدیگر تفاوت معنی­دار آماری داشتند (۰۰۰۱/۰P<). در کل دو جمعیت گاوهای زینه و اصیل هلشتاین و بر اساس استفاده از سه نوع رکورد روز آزمون RM، FCM و ECM، مقدار تغییرات سالانه­ برای صفت زمان رسیدن به اوج شیردهی به ­ترتیب ۱۳۲/۲، ۳۰۶/۲ و ۲۹۳/۲ روز در سال، برای صفت تولید شیر در زمان اوج شیردهی به ­ترتیب ۴۰۸/۰، ۳۶۹/۰ و ۳۹۵/۰ کیلوگرم در سال و برای صفت تداوم شیردهی به­ ترتیب ۰۳۷/۰، ۰۳۶/۰ و ۰۳۵/۰ در سال برآورد شدند که همه­ روندهای فنوتیپی مزبور به ­لحاظ آماری، معنی­دار بودند (۰۰۰۱/۰P<). بر اساس نتایج به­دست آمده توصیه می­شود جهت مقایسه­ گاوها از نظر صفت تداوم شیردهی از رکوردهای شیر تصحیح شده برای انرژی استفاده شود.

تابع گامای ناقص وود, خصوصیات شیردهی, روند تغییرات سالانه, گاوهای شیری ایران