کبری نیکوروش - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی دانشگاه بیرجند
سیدمحمدحسین قریشی - دانشیارگروه زبانشناسی و زبان انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند
حسن امامی - استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند

این مقاله جهت بررسی گرایش نام گذاری از مذهبی (عربی) به ملی (ایرانی) در سه دهه اخیر در شهر بیرجند تهیه شده است. عوامل متفاوتی همچون اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، آگاهی افراد از کارکرد اجتماعی­­- فرهنگی نام، ... می تواند نقش بسزایی در این گرایش داشته باشد و باعث تغییر نگرش والدین و خانواده ها شود؛ به­گونه ای­که انتخاب نام که عملکرد فرهنگی­­- اجتماعی دارد، از این عوامل تاثیر قابل ملاحظه ای می پذیرد. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر گرایش به گزینش نام های ایرانی در دو دهه اخیر از دیدگاه زبان شناسی اجتماعی در شهر بیرجند است. پژوهش حاضر یک پژوهش نظری­­­- اسنادی است. روش گردآوری داده ها اسنادی بوده است. جامعه آماری پژوهش تمامی نام های گزینش­شده از ابتدای سال ۱۳۷۰ تا پایان سال ۱۳۹۹، که در سازمان ثبت احوال شهر بیرجند ثبت شده، است. حجم نمونه شامل ۱۷۱۸۵۵ (با احتساب تکرار نام) نام دختر و پسر است. داده‎ها با استفاده از آمارهای توصیفی (فراونی و درصد) و به کمک نرم افزار SPSS، بر مبنای دهه ها (دهه ۷۰، ۸۰ و ۹۰) تجزیه­وتحلیل شد و عوامل  موثر در دگرگونی و تغییر نگرش والدین در مورد گزینش نام در جامعه مورد مطالعه، توصیف شد. یافته های پژوهش نشان داد در سه دهه اخیر در شهر بیرجند، نام های گزینش­شده که شامل سه گروه نام های مذهبی، ملی (ایرانی) و ترکیبی (ملی­­­- مذهبی) است، گرایش قابل ملاحظه ای از مذهبی به ملی داشته اند و گزینش نام مذهبی روند رو به­کاهشی را در مورد هر دو جنسیت دختر و پسر نشان می دهد؛ به­گونه ای­که نام های گزینش­شده برای دختران  به­نسبت پسران گرایش بیشتری به ملی دارند.

زبان شناسی اجتماعی, نام های ایرانی, نام گزینی, نام شناسی, بیرجند