علی اکبر نورسیده - استاد یار زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان، سمنان ، ایران
علی باقری - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان، سمنان ، ایران

نظریه کنش گفتار یکی از نظریه های کاربردشناسی زبان در تحلیل گفتمان است که با تلاش جان آستین مطرح و با کوشش جان سرل به رشد و شکوفایی رسید. این نظریه معتقد است: سخن گفتن به یک زبان خاص، نوعی کنش و عمل قاعده مند و اصولی را به همراه دارد، از این جهت در حوزه پدیده های گفتمانی ناشی از ارتباط زبانی، موجب فهم عمیق تر و دقیق تر متون به ویژه متون دینی می شود. پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی– تحلیلی و با رویکرد کاربردشناسی زبان بر اساس نظریه کنش گفتار سرل، گفتمان خداشناسی امام رضا(ع) را مورد بررسی قرار دهد، از این رو ابتدا تعاریفی از نظریه کنش گفتار با آراء آستین و سرل ذکر کرده سپس به تحلیل پاره گفتارهای امام(ع) در باب خداشناسی پرداخته است. دستاوردهای این پژوهش بیان گر این است که امام رضا(ع) در گفتمان خود در باب خداشناسی به انتخاب ساختار گفتار و پاره گفتاره ها و گزینش گزاره ها و کاربست واژگان و عبارت ها به شرایط شنونده توجه داشته است که این امر نقش بارزی در جهت دهی کنش های گفتار ایفا می کند. از طرفی کنش گفتار اظهاری بیشترین بسامد را در بین دیگر کنش های گفتار مثل ترغیبی و عاطفی دارد که این امر نشان گر این است که حضرت شنوندگان خود را ناآگاه یافته و درصدد آگاه بخشی آن ها در قالب تفسیر و تشریح بر آمده است.

امام رضا(ع), باب خداشناسی, کاربردشناسی زبان, نظریه کنش گفتار. جان سرل