سمیرا رنجبران - PhD. Candidate in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
سهیل سبحان اردکانی - Ph.D. in Environmental Science, Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
مهرداد چراغی - Ph.D. in Environmental Science, Associate Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
بهاره لرستانی - Ph.D. in Environmental Science, Associate Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
مریم کیانی صدر - Ph.D. in Environmental Science, Assistant Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran

زمینه و هدف: بی­فنیل های چندکلره (PCBs) در زمره ترکیبات آلی دیرپا با قابلیت تجمع زیستی، پایداری در محیط و تاثیر بر سلامت انسان و محیط هستند. از این رو، این مطالعه با هدف شناسایی، تعیین مقادیر، منشاء یابی و ارزیابی خطر سلامت PCBها در نمونه های خاک سطحی برخی از انواع زمین در مناطق شمالی، شرقی و غربی شهر تهران در سال ۱۳۹۸ انجام شد. مواد و روش­ها: در این پژوهش توصیفی-مقطعی، در مجموع ۴۵ نمونه خاک سطحی از ۱۵ ایستگاه نمونه برداری واقع در مناطق تجاری، مسکونی، آموزشی-فرهنگی، فضای سبز شهری و حاشیه خیابان جمع آوری شد و پس از استخراج آنالیت ها، از روش کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) برای شناسایی و تعیین محتوی ترکیبات PCB در نمونه ها استفاده شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. یافته­ها: نتایج بیان گر شناسایی ۱۳ ترکیب PCB در نمونه های خاک بود. از طرفی، کمینه، بیشینه و میانگین غلظت مجموع PCBها به ترتیب برابر با ۰۳۱/۰، ۱/۲۳ و ۷۷/۶ میکروگرم در کیلوگرم بود. همچنین، با توجه به نتایج آزمون تحلیل عاملی (PCA) و سهم زیاد غلظت همولوگ های سبک از کل غلظت PCBهای شناسایی شده در نمونه ها، وجود ترکیبات PCB در نمونه ها را احتمالا می توان با فرآیند احتراق ترکیبات حاوی اتم کلر مرتبط دانست. مقادیر فاکتور سرطان زایی ناشی از قرار گرفتن در معرض ۱۸۹PCB به عنوان تنها ترکیب PCB شناسایی شده واجد عامل هم ارزی سمیت (TEF)، نشان داد که مواجهه با خاک آلوده، منجر به "سرطان زایی خیلی کم" ناشی از مواجهه با این همولوگ خواهد شد. نتیجه­گیری: به طور کلی، با توجه به مخاطره سلامت ناشی از قرار گرفتن در معرض ترکیبات PCB، نسبت به شناسایی، تعیین محتوی، منشاء یابی و نظارت منظم و دوره ای این ترکیبات در محیط های مختلف به ویژه آب و خاک و تلاش برای کنترل منابع تولید آن ها به منظور حفظ سلامت محیط و شهروندان توصیه می شود.

Soil contamination, Polychlorinated biphenyls, Carcinogenic risk, Multivariate analysis, Tehran., آلودگی خاک, ترکیبات پلی کلره بی فنیل, تحلیل چندمتغیره, خطر سرطان زایی, تهران.