نرجس السادات سنگی - دانشگاه فردوسی مشهد
محمدجواد مهدوی - دانشگاه فردوسی مشهد
سمیرا بامشکی - دانشگاه فردوسی مشهد

خلق «شخصیت نافرمان» خصیصه­ای است که در اکثر فراداستان­های ایرانی به وضوح دیده می شود و از ویژگی­های غالب فراداستان فارسی است. موضوع این پژوهش بررسی ارتباط میان غلبه این ویژگی در فراداستان فارسی با توجه به پراکندگی ویژگی­های فراداستان در آثار خارجی با گفتمان و نوع ساختار قدرت در جامعه ایران است. در ایران حدود سال­های پیش از انقلاب ۱۳۵۷، چند گروه و اندیشه سیاسی وجود داشت؛ اما پس از انقلاب و بعد از غیریت­سازی برای هویت­یابی، فضای استعاری گفتمان انقلاب اسلامی به تدریج محدود شد و از میان گروه­های سیاسی مختلف فقط گفتمان بنیاد­گرای اسلامی هژمونیک شد. این گفتمان دال­هایی همچون قداست سنت­ها، مالکیت، خانواده و نگرش­های پدرسالارانه دارد. تاثیر این وضعیت در فراداستان فارسی دیده می­شود که در این مقاله با استفاده از آرای بوردیو به بررسی آن خواهیم پرداخت. با نظر به آرای بوردیو می­توان وضعیت سیاسی کشور را «موقعیت» درنظر گرفت و شخصیت نافرمان را «کنش». طی بررسی کنش، ویژگی­هایی رخ نمود که بوردیو آن ها را «منش» می­نامد و بر این باور است که منش­ها با موقعیت­ها ارتباط دارند. در این مقاله، چند منش را در شخصیت نافرمان به مثابه کنش یافته­ایم که با موقعیت در ارتباط اند. این منش ها عبارت اند از: تاکید بر فردگرایی و اعلام حضور، مطالبه کردن صدا و اعتراض به راوی به عنوان قدرت تام.

فراداستان فارسی, شخصیت نافرمان, بوردیو, موقعیت, کنش, منش