محمدرضا راحمی - Nuclear Agricultural Research School, Nuclear Science and Technology Research Institute
عمران عالیشاه - Cotton Research Institute of Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: این تحقیق به­منظور ارزیابی و بررسی پایداری عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ ­های برتر امیدبخش پنبه که از طریق روش ­های مختلف اصلاحی شامل هیبریداسیون و موتاسیون بدست آمده­ اند و نسبت به والدین خود برتری دارند در منطقه هاشم آباد گرگان انجام گردید. مواد و روش ­ها: در این آزمایش تعداد شش ژنوتیپ A-NBK، A-NB۴۱۴، A-SKG، ۹۶-A۳، Va-۱ وVa-۲  به همراه شاهد گلستان در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با ۳ تکرار طی سال­ های ۹۹-۱۳۹۷ با استفاده از روش تجزیه مرکب، خوشه ­ای و مولفه­ های اصلی با استفاده از تجزیه گرافیکی ژنوتیپ در صفات، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته­ ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه مرکب ژنوتیپ ­های مورد بررسی در صفات تعداد شاخه زایا و عملکرد چین اول معنی ­دار نبودند. با وجود این صفات ارتفاع، تعداد غوزه، درصد زودرسی، عملکرد وش ۳۰ غوزه، و عملکرد کل، عملکرد الیاف (۳۰ غوزه)، طول الیاف، یکنواختی، ظرافت الیاف، استحکام، کشش الیاف، کیل کل و کیل ۳۰ غوزه در سطح آماری یک درصد در بررسی ژنوتیپ­ ها معنی دار بود. ژنوتیپ A-NB۴۱۴ با ۱۱۰/۳ سانتی­متر بیشترین و رقم گلستان با ۸۳/۷ سانتی متر کمترین ارتفاع را داشتند. صفت عملکرد چین دوم ژنوتیپ A-NB۴۱۴ با ۱۲۸۳/۲ کیلوگرم در هکتار و صفت عملکرد کل در ژنوتیپ A-NB۴۱۴ با ۵۰۶۷/۱ کیلوگرم در هکتار به­صورت معنی­ داری بیشتر از ژنوتیپ ­های دیگر بود. بر اساس نتایج بدست آمده سه مولفه دارای ریشه مشخصه بالاتر از دو (۷/۷۹، ۲/۷۶ و ۲/۴۹) بودند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه ­ای ژنوتیپ ها در ۳ گروه طبقه­ بندی شدند. نتیجه­ گیری: نتایج بدست آمده نشان داد که ژنوتیپ ­های A-NBK و A-NB۴۱۴ قابلیت معرفی شدن ارقام جدید و همچنین استفاده در برنامه­ های اصلاحی برای ایجاد تنوع ژنتیکی بالاتر را دارند. می­توان از تلاقی ژنوتیپ A-NBK با رقم گلستان تنوع مطلوبی را به سبب زمینه ژنتیکی متفاوت دست یافت. ژنوتیپ Va-۱ با داشتن یکنواختی الیاف بالا و عملکرد چین اول بالا به­عنوان یک ژنوتیپ زودرس ظاهر گردید. ژنوتیپ A-NB۴۱۴ و A-NBK با دارا بودن ارتفاع بلند، تعداد غوزه و درصد یکنواختی الیاف و عملکرد بالا در بین ژنوتیپ­ های مورد بررسی شرایط مطلوبی برای معرفی رقم جدید را داشتند.

Cluster composite analysis, Cotton, Principal component analysis, Yield, پنبه, تجزیه مرکب خوشه ای, تجزیه مولفه های اصلی, عملکرد