ناصر براتی - دکتری شهرسازی، دانشیار و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی، دانشکده معماری وشهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
الهام کاکاوند - دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری وشهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین

در معماری هدفمند در حوزه مداخلات محیطی، جزییات بسیاری از اندازه ها، اشکال، ترکیبات تا رمز و رازهای خاصی نهفته است که عناصر معماری را، حتی در یک جامعه واحد، از یکدیگر متمایز می کنند. تفکر در نظام زیست رمزآلود شهری از مناظره اندیشه و شهود، عقل و عشق، دانش و بینش سرچشمه می گیرد. مقاله حاضر کندوکاوی در تبیین و آشکارسازی یک الگوی کهن می باشد که بسیاری از عناصر معماری ما را در طول تاریخ را به هم پیوند داده است. کهن الگویی با مفاهیم بالا و پایین که در انگاره های ذهنی مردم، ما به ازای فضایی و مکانی در معماری شهری پیدا کرده است. در این میان، این سوال مطرح می شود که چه ارتباطی بین این انگاره ها، رفتارها، نظام ارزشی و نظام فضای زیس تانسانی به خصوص در شهرها وجود داشته است؟ برای رسیدن به این مهم از روش تحلیل محتوا استفاده شده، که در آن ابتدا به صورت کیفی، ارتباط عناصر، درک شده و سپس با انتخاب عرصه های مطالعاتی و نظرسنجی از شهروندان، براساس روش افتراق معنایی رابطه بین پدیده ها تبیین م یگردد. نتایج حاصل بیانگر این مهم است که تفکر کمال گرایی و حرکت در مسیر اوج و کمال (بالا و پایین) در ادبیات و فرهنگ ایرانی همواره حضور داشته و تداعی معنی آن در انگاره های ذهنی مردم، سبب شکل گیری خاصی از چیدمان فضایی و الگوی نظام زیست شهری شده است.

کهن الگو، «بالا - پایین »، افتراق معنایی، انگاره های ذهنی، نظام زیست شهری