مسعود سعادتی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
محمدرضا روزبه - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
صفیه مرادخانی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
علی نوری - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

زمینه و هدف: شعر مهدویت و اندیشه انتظار، همواره از مضامین موردنظر شاعران فارسی زبان بوده است. در شعر انتظار، شاعران بر پایه اعتقاد به منجی آخرالزمان و با توجه به حکومت های زمانج خود، به موضوع مهدویت پرداخته اند. بدیهی است مضامین و برداشت های آنها در دوره های مختلف، تفاوت هایی دارد و تغییر و تحول مضامین در این نوع از شعر دینی، بویژه در قرن اخیر، قابل توجه است. در این پژوهش ضمن بررسی محتوای شعر انتظار در سه دوره پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب اسلامی، به عوامل تاثیرگذار در تغییرات محتوایی این شاخه مهم شعر دینی نیز پرداخته شده است. روش مطالعه: این پژوهش به روش تحلیل محتوا و با استفاده از شیوه کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات انجام شده است. یافته ها: در دوره پهلوی اول، شاعران براساس سبک و سیاق گذشته، به اشتیاق برای دیدار موعود و نیز بر پایه روایات به موضوع ظهور می پرداختند و هیچ نوع هدف و جهت گیری خاصی را تبلیغ نمی کردند. در دوره پهلوی دوم با توجه به آزادی های سیاسی و اجتماعی بیشتر و بتبع آن دسترش شعر دینی و نیز نابسامانی های سیاسی و اجتماعی، شاعران موضوع انتظار را با مسائل روز پیوند زدند و نوعی امید به آینده را خلق کردند. در شعر انتظار انقلاب که آخرین دوره موردبررسی در این پژوهش است با ظهور رویکردهای جدیدی در این نوع شعر مواجه هستیم و شاعر با پیوند زدن انتظار با مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه، به جهت گیری و ذکر وظایف منتظران می پردازد. نتیجه گیری: میل به تغییرات شعر انتظار از دهه چهل و همزمان با ظهور گفتمان مقاومت و مبارزه و نیز رواج نواندیشی های دینی، آغاز و بعد از انقلاب اسلامی به اوج خود رسیده است.

شعر انتظار، شعر مهدویت، قرن معاصر، شعر انقلاب، موعود