میترا بیغمی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.
مریم جعفری - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.
عباس ذاکری - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران.

زمینه و هدف: حماسه بخش جدایی ناپذیر زندگی ایرانیان است و قرن هاست که در ادب و ادبیات ملت ما جایگاه خاصی دارد. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر برخی مولفه های فرمالیسم در فضاسازی می پردازد. در تلاشیم که نشان دهیم براثر ترکیب و به کارگیری چه عواملی میتوان اطلاعات بنیادینی را ارائه داد که فضای نمایشی شاهنامه بتدریج و از طریق آن پی ریزی شده است. روش مطالعه: در این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با ابزارهایی که فرمالیسم در اختیار ما قرار داده است، به بررسی و تحلیل این موضوع در جنگنامه کیکاووس و غمنامه سهراب از شاهنامه فردوسی پرداخته شده است. یافته ها: در این مقاله ابتدا مولفه های فرمالیسم ارائه شد و پس از ارائه شواهد لازم از شاهنامه، به تحلیل نحوه فضاسازی نمایشی پرداخته و به نحوه عملکرد آنها در فرایند خلق فضا با استفاده از تحلیل متنی توجه شده است. نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان میدهد که چگونه از طریق ارتباط و تعامل لایه های مختلف فرمالیستی میتوان فضاسازی کلی نمایشی را شکل داد؛ بگونه ای که با تمهیدات فرمالیستی شاعر توانسته است به معرفی مکان، زمان، کنش و موقعیت شخصیت ها بپردازد و حالاتی چون سردی، گرمی، سنگینی، یاس، شادی، ترس عشق، اندوه، سوءظن، و رازآلوددی را بر فضای نمایشی داستان غالب کند.

فرمالیسم، فضاسازی نمایشی، شاهنامه، جنگنامه کیکاووس، غمنامه سهراب