فوزیه بیگ محمدی - دانشجوی دکتری آلودگی محیط زیست ، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.
عیسی سلگی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
محسن سلیمانی - گروه محیط زیست- دانشکده منابع طبیعی- دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
علی اصغر بسالت پور - گروه مدیریت منابع آب و خاک، موسسه علمی پژوهشی مدیریت منابع inter ۳، برلین، آلمان

ارزیابی میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین و تعیین پارامترهای موثر در دستیابی زیستی در مدیریت و اصلاح خاک­های آلوده نقش کلیدی دارد. به نظر می­رسد درکاربری­های مختلف با توجه به ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی متفاوت در خاک، عوامل تاثیر گذار در میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین در این کاربری­ها متفاوت خواهد بود. در مطالعه حاضر که به منظور بررسی رابطه بین میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین با خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در کاربری­های کشاورزی، صنعتی و شهری انجام شده است؛ شهر اراک به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. تعداد ۱۱۰ نمونه خاک سطحی به صورت تصادفی از این سه کاربری برداشت شد و پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در آنها سنجش گردید. کاربری­های کشاورزی، صنعتی و شهری با استفاده از روش­های آماری از نظر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مقایسه شدند. بررسی ارتباط بین میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین با این خصوصیات به کمک آزمون اسپیرمن انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده بین کاربری­های مختلف از نظر CEC، تنفس میکروبی، CaCO۳ و ماده آلی اختلاف آماری معنی دار وجود داشت (۰۵/۰>p). همچنین بین کاربری­های مختلف از نظر میزان دستیابی زیستی کبالت، منگنز، روی، مس، نیکل و سرب و مقادیر کل مس، سرب و روی اختلاف آماری معنی­داری وجود داشت (۰۵/۰>p). در کاربری کشاورزی درصد رس، pH و EC خاک؛ برای کاربری صنعتی، EC، درصد رس، شن، سیلت، کربنات، ماده آلی، CEC و تنفس میکروبی و در کاربری شهری درصد سیلت، ماده آلی، تنفس میکروبی، کربنات، CEC و EC دارای همبستگی معنی­داری با میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین بودند. در هر سه کاربری مورد بررسی EC با میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین دارای همبستگی معنی­داری می­باشد و پارامتر تاثیرگذار در هر سه کاربری می­باشد. این در حالی است که در کاربری­های مختلف EC، CEC، بافت خاک، تنفس میکروبی، کربنات و ماده آلی پارامترهای موثر در دستیابی زیستی فلزات سنگین هستند و جهت اصلاح خاک­های آلوده باید مدیریت شوند. به همین منظور باتوجه به ارتباط منفی بین کربنات و همچنین pH با دستیابی زیستی فلزات سنگین می­توان استفاده از آهک و بیوچار را برای اصلاح خاک­های مورد بررسی پیشنهاد داد.

کاربری های خاک, اراک, دستیابی زیستی, خصوصیات خاک