حمید رضا بابائی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد

کارائی گزینش مستلزم شناخت کامل و دقیق مولفه های ژنتیکی صفات زراعی در جمعیت های اصلاحی است. با هدف بررسی مولفه های ژنتیکی صفات زراعی و زایشی، در سال ۱۳۹۲ در کرج، ۵۰ ژنوتیپ سویا در دو محیط نرمال و تنش خشکی در قالب دو طرح بلوک های کامل تصادفی کشت گردید. در طول مراحل رشد، مراحل زایشی و پس از رسیدن محصول صفات زراعی ارزیابی و ثبت گردید. بر اساس نتایج حاصله اغلب مولفه های ژنتیکی در دو محیط نرمال و تنش مشابه بود. اکثر ژنوتیپ ها زودرس و متعلق به گروه رسیدن ۱ بودند. در بین خصوصیات مراحل زایشی بیشترین و کمترین میزان پیشرفت ژنتیکی در محیط نرمال ۲۱.۴۰ و ۳.۹۵ درصد و در محیط تنش ۲۱.۹ و ۷.۳ درصد به ترتیب مربوط به روز تا شروع پر شدن دانه و طول نسبی مراحل زایشی بود. در محیط نرمال بیشترین پیشرفت ژنتیکی ۰.۵۲ مربوط به تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه فرعی و کمترین پیشرفت ژنتیکی ۰.۱۴ مربوط به تعداد گره در ساقه بود. در محیط تنش نیز بیشترین و کمترین پیشرفت ژنتیکی ۱۰۴/۰ و ۱۴/۰ به ترتیب مربوط به تعداد غلاف در بوته و تعداد گره در ساقه بود. در بین صفات زراعی در شرایط نرمال بیشترین مقادیر پاسخ به گزینش غیرمستقیم عملکرد دانه به میزان ۱.۶ و ۱.۴۱ گرم به ترتیب از طریق وزن صد دانه و تعداد دانه در بوته و در شرایط تنش به میزان ۱.۰۴، ۰.۸۹ و ۰.۸۷ از طریق تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه بدست آمد. همچنین بر اساس شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل، پنج ژنوتیپ در گروه متحمل، هفت ژنوتیپ در گروه نیمه متحمل، ۱۱ ژنوتیپ در گروه نیمه حساس و ۲۷ ژنوتیپ در گروه حساس قرار گرفتند. ژنوتیپ های Roanak، Kabalovskaja و TMS به عنوان متحمل ترین و AGS ۳۶۳، Hermen وKuban به عنوان حساس ترین ژنوتیپ ها شناخته شدند.

پیشرفت ژنتیکی, شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل, صفات زراعی, صفات مراحل زایشی, کارائی گزینش, وراثت پذیری