مهدی شهابی - دانشیار گروه حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

کارکرد ذاتی حقوق طبیعی، معیار امر درست بودن است؛ بنابراین، ارتباط حقوق طبیعی با امر متغیر، اگر این ذات را با چالش مواجه سازد، می­تواند عبور از اندیشه حقوق طبیعی را نتیجه بدهد. دغدغه اندیشمندان حقوقی نیمه اول قرن بیستم، ارائه نظریه­ای از حقوق طبیعی است که بر تعامل متافیزیک و واقعیت استوار باشد؛ استیلای متافیزیک بر واقعیت، به­عنوان بنیان حقوق طبیعی مدرن، نوعی از حقوق طبیعی را نتیجه می­دهد که رابطه­ای با واقعیت­، یعنی همان امر متغیر ندارد. باید از عدالتی صوری عبور کرد و واهمه­ای نداشت از اینکه معنای این عبور، گذار از عدالت به انصاف باشد. بااین­حال، پرسش اصلی این است که ارتباط حقوق طبیعی با متغیر، چگونه و تا به کجا باید باشد؟ به­نظر می­رسد «حقوق طبیعی با محتوای تغییرپذیر» اشتملا، از آنجا که تابعی از متغیر است، کارکرد ذاتی حقوق طبیعی را با چالش مواجه می­کند. «حقوق طبیعی با محتوای تکاملی» رنار، به­مانند «حقوق طبیعی با اجراهای متغیر» دابن نیز تعبیر دقیقی نیست. دغدغه حداقلی از متافیزیک و ضرورت گذار از هست به باید، به­عنوان اساس اندیشه حقوق طبیعی، ایجاب می­کند که چارچوب رابطه این اندیشه با متغیر، «حقوق طبیعی با اجراهای تکاملی» باشد. نگارنده تلاش دارد تا با تحلیل مقایسه­ای سه قالب پیشنهادی دابن، رنار و اشتملا برای رابطه حقوق طبیعی و امر متغیر، و نقد این سه قالب، فرضیه خود یعنی «حقوق طبیعی با اجراهای تکاملی» را مستدل کند.

امر متغیر, حقوق طبیعی تکاملی, حقوق طبیعی با اجراهای متغیر, حقوق طبیعی مدرن, حقوق طبیعی با اجراهای تکاملی