سعید شیوخی سوغانلو - گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران، ایران
محمدعلی غلامی - گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران، ایران
یوسف قاسمی - گروه باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

به­منظور ارزیابی تاثیر تنش آبی و پساب شهری بر غلظت فلزات سنگین، عملکرد و برخی ویژگی­های گیاه ریحان، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با تیمارهای آزمایشی شامل؛ عامل اول منبع آبیاری (I) در دو سطح )پساب و آب چاه) و عامل دوم تنش آبی (S) در شش سطح کم­ترین تنش (S۱ and S۲)، تنش متوسط (S۳ and S۴) و تنش شدید (S۵ and S۶) در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. بر پایه یافته­ها، آبیاری با پساب باعث افزایش ارتفاع گیاه، وزن تر، وزن خشک، قطر ساقه، میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کارتنوئید در مقایسه با آبیاری با آب چاه شد. در حالی که تاثیر چندانی بر میزان فلاونوئید، فنل و فعالیت آنتی­اکسیدانی نداشت. در شرایط ایجاد کم­ترین تنش بویژه سطح S۱، میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید، فلاونوئید، فنل و فعالیت آنتی­اکسیدانی برگ ریحان به­ترتیب با کاهش ۳/۶۳، ۸/۳۲، ۷/۴۰، ۸/۴۵، ۳/۴۶، ۵/۵۵ و ۸/۹ درصدی نسبت به شرایط تنش شدید S۶، روبه­رو شد. این در حالی بود که بیشترین میزان ارتفاع گیاه، وزن تر، وزن خشک و قطر ساقه در سطح کم­ترین تنش S۱، به­ترتیب با ۶/۴۸ سانتی­متر، ۵/۱۱ و ۵۱/۳ گرم در تک بوته و ۴/۳ میلی­متر مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که غلظت فلزات سرب و کادمیوم تحت تاثیر اثر متقابل منبع آبیاری و تنش آبی قرار گرفت. به طوری که بیشترین غلظت سرب و کادمیوم در تیمار آبیاری با پساب و سطوح تنش S۴ و S۵ به­ترتیب با ۴۲/۱۳، ۴۰/۱۳، ۵۰/۱۰ و ۵۳/۱۰ میلی­گرم بر کیلوگرم مشاهده شد. این در حالی بود که غلظت فلزات کروم و نیکل دستخوش تغییرات چندانی نشد. بر پایه یافته­ها، می­توان سطوح تنش S۴ و S۵ را در بهره­وری آب مناسب دانست و استفاده از پساب شهری در آبیاری گیاه ریحان را با در نظر گرفتن استانداردهای مجاز موجود، توصیه کرد.

ارتفاع گیاه, تنش شدید, فعالیت آنتی اکسیدانی, کادمیوم, کلروفیل کل