سارا تاجدوست - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد آستانه اشرفیه، دانشگاه آزاد اسلامی، آستانه اشرفیه، ایران
امیر آراسته - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
محدثه موسوی - کارشناس ارشد، گروه زیست شناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

سیاه­دانه گیاهی علفی و یک­ساله است که دارای اثرات دارویی متعددی است. در این مطالعه پژوهشی، اثرات ضد میکروبی و ضد­آلزایمری عصاره ­های آبی و هیدرو­الکلی سیاه­دانه ارزیابی شد. پس از شناسایی ترکیبات موجود در عصاره هیدرو­الکلی با گاز کروماتوگرافی جرمی (GS-MS)، شاخص ­های فعالیت ضد­میکروبی شامل MIC، MBC و انتشار چاهک در باکتری­های اشرشیا کلی و استافیلوکوکوس اورئوس، با استفاده از روش­ های رقت در لوله و آگار انجام شد. اثرات ضد­آلزایمری عصاره هیدرو­الکی سیاه­دانه روی پروتئین آلبومین سرم گاوی، با روش طیف­سنجی کنگورد و میکروسکوپ الکترونی گذاره بررسی شد. اسیدهای ­چرب اولئیک­اسید (۱۸/۵۲%) و پس از آن پالمیتیک­اسید (۷۷/۱۹%) و لینولئیک­اسید (۹۶/۱۴%) عمده­ترین اسید­های­چرب موجود در عصاره بودند. میزان MIC و MBC عصاره هیدرو­الکلی برای هردو باکتری اشرشیا کلی و استافیلوکوکوس اورئوس، به­ترتیب ۶/۳۰ و ۶۱ میلی­گرم در میلی­لیتر بود. در روش انتشار چاهک، بیش­ترین فعالیت ضد میکروبی در باکتری استافیلوکوکوس اورئوس با قطر هاله عدم­رشد ۲۹/۰ ± ۶۷/۲۲ میلی­متر مشاهده شد، اما عصاره آبی اثری بر باکتری ­ها نداشت. نتایج طیف­سنجی کنگورد نشان داد، با افزایش غلظت عصاره سیاه­دانه از میزان جذب نمونه پروتئینی (مقیاسی از حضور رشته های آمیلوئیدی) کاسته شده و کمترین درصد جذب در بیش­ترین غلظت عصاره (۲۰ میکرو ­لیتر) نسبت به شاهد (بدون عصاره) مشاهده شد. این نتایج با میکروسکوپ الکترونی گذاره تایید شد. مطالعه حاضر نشان می دهد که بذر سیاه ­دانه می­ تواند به عنوان یک منبع طبیعی و با ارزش برای کنترل عفونت­ های میکروبی و کاهش علایم در مبتلایان به آلزایمر به­کار رود.

اثرات ضد میکروبی, بیماری آلزایمر, آمیلوئید بتا, سیاه دانه