امیر منصور طهرانچیان - استاد گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
سهیل رودری - دکتری اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
حسین هدایتی - کارشناسی ارشد مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام، شهر ری، ایران
هدایت بهرامی - کارشناسی ارشد حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر میزان قاچاق کالا در دو حالت با لحاظ شرایط تحریم و بدون لحاظ تحریم در دوره زمانی ۱۳۹۸-۱۳۵۲ به­صورت سالانه پرداخته شده است. در پژوهش حاضر جهت استخراج نوسانات نرخ ارز از رویکرد تبدیل موجک دابشیز و جهت استخراج شاخص تحریم از رویکرد تحلیل مولفه­های اصلی جهت مشخص نمودن بار عاملی استفاده شده است. هم چنین در نهایت جهت بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز با توجه به دوره زمانی بروز نوسانات در دو حالت با لحاظ شاخص تحریم و بدون لحاظ شاخص تحریم بر میزان قاچاق کالا در کشور از الگوی مارکوف سویچینگ استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد افزایش باز بودن تجاری فارغ از سطح و رژیم قاچاق کالا در کشور موجب کاهش معنادار قاچاق کالا می­شود. افزایش درآمدهای مالیاتی نیز در تمامی سطوح و رژیم­های قاچاق کالا تاثیر مثبت و معنادار داشته است. افزایش اندازه دولت در شرایطی که میزان قاچاق کالا پایین باشد، تاثیر منفی و معنادار و در سطح پایین قاچاق کالا تاثیر مثبت و معنادار داشته است. نوسانات کوتاه­مدت و بلندمدت نرخ ارز در شرایط بدون تحریم و با تحریم در تمامی سطوح و رژیم­های قاچاق کالا تاثیر مثبت و معنادار داشته است و تاثیر مثبت نوسانات بلندمدت ارز به­ویژه با لحاظ تحریم قوی­تر بوده است. هم چنین شکاف نرخ ارز اسمی نیز در حالتی که سطح و رژیم قاچاق کالا بالا باشد، تاثیر مثبت و معنادار داشته است. بنابرابن بایستی سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای فروش نفت و گاز افزایش یابد تا منابع ارزی بانک مرکزی نیز بواسطه آن افزایش یابد و در شرایط تحریم بتواند مانع از بروز نوسانات نرخ ارز به­ویژه به­صورت بلندمدت شود.

نوسانات نرخ ارز, قاچاق, شاخص تحریم, تبدیل موجک, مارکوف سویچینگ