شهرام چقامیرزا - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه
کیانوش چقامیرزا - دانشگاه رازی کرمانشاه
رضا محمدی - معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم- سرارود

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در ارقام و توده های نخود زراعی، آزمایشی در قالب طرح آگمنت  با استفاده از ۹۶ توده مختلف نخود تیپ کابلی به همراه پنج رقم شاهد (آرمان، بیونیج، جم، هاشم و ILC-۴۸۲) با چهار بلوک در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در سال زراعی ۸۵- ۱۳۸۴ انجام شد. برای ارزیابی توده ها صفات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، فنولوژیکی و اجزاء عملکرد در طی مراحل رشدی گیاه و در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین نشان داد که توده های مورد بررسی از نظر صفات زراعی اختلاف معنی داری داشتند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تحلیل ممیزی بر اساس عملکرد دانه نشان داد که توده های مورد بررسی در چهار گروه رتبه بندی شدند، بطوریکه در گروه اول ۷۲، در گروه دوم ۲۷ و در گروه های سوم و چهارم هر کدام یک توده قرار گرفتند. گروه بندی توده ها تجریه به مولفه های اصلی و بای پلات نشان داد که بین ارقام و توده های مورد بررسی تنوع ژنتیکی وجود داشت.  بر اساس نتایج حاصل توده ها در چهار گروه متمایز گروه بندی شدند بطوریکه گروه اول قادر به انتخاب توده هایی با عملکرد بالا و زودرس (جمعا" ۲۴ توده)، گروه دوم توده هایی با عملکرد بالا و دیررس (جمعا" ۱۳ توده)، گروه سوم توده هایی با عملکرد پایین و دیررس ( جمعا" ۲۱ توده) و گروه چهارم شامل توده هایی با عملکرد پایین و زودرس (جمعا" ۲۴ توده) بود.