عزت اله فرشادفر - دانشگاه رازی کرمانشاه
فرزاد مرادی - دانشجوی سابق دانشگاه رازی کرمانشاه
رضا محمدی - معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم-کرمانشاه

به منظور بررسی خصوصیات زراعی و فیزیولوژیک موثر در تحمل خشکی در ۲۰ ژنوتیپ گندم نان، آزمایشی در دو شرایط تنش (دیم) و بدون تنش (آبیاری) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه و در شرایط آزمایشگاه  در قالب طرح کاملا تصادفی در سال زراعی ۸۴-۱۳۸۳ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارودکرمانشاه اجرا شد. ژنوتیپ ها بر اساس برخی صفات زراعی و فیزیولوژیک در مزرعه و آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی اختلاف آماری معنی دار وجود دارد. ژنوتیپ شماره ۱۷ (مرودشت) با بالاترین میزان عملکرد در شرایط بدون تنش از بالاترین میزان شاخص تحمل خشکی ( STI ) و شاخص تحمل (TOL ) برخوردار بود و ژنوتیپ شماره ۲۰ (سرداری) با بیشترین پتانسیل عملکرد در شرایط تنش کمترین میزان شاخص TOL را داشته و از STI متوسطی برخوردار بود. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون، میزان پرولین، محتوای کلروفیل a، روز تا ظهور سنبله، طول پدانکل، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه در مجموع ۲/۶۰% از تغییرات عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی را توجیه نمودند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی و بای پلات، ژنوتیپ های شماره ۹، ۱۰ و ۱۱ با داشتن عملکرد نسبتا" بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش دارای میزان پرولین و وزن هزار دانه بالا و میزان شاخص تنش جوانه زنی و سرعت جوانه زنی بالا بودند. ژنوتیپ شماره ۱۷ با بیشترین عملکرد در شرایط نرمال دارای بیشترین میزان شاخص تحمل خشکی (STI) و بیشترین میزان کلروفیل فلورسنس، پایداری غشاء سلولی و بیشترین میزان کلروفیل های a و b بود. با توجه به همبستگی بالای شاخص STI  با  عملکرد دانه در دو شرایط دیم و آبیاری، می توان از این شاخص به عنوان معیار مناسب برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی استفاده نمود.