محسن جوانمیری پور - نویسنده مسئول، دکتری علوم جنگل، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کرمانشاه، ایران
علی حسن زاده - دکتری اقلیم شناسی، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کرمانشاه، ایران
روح اله پروانه - کارشناسی ارشد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کرمانشاه، ایران
زهرا مشایخی - استادیار، پژوهشگاه صنعت نفت، پردیس انرژی و محیط زیست، تهران، ایران

معیشت سنتی و وابسته جوامع محلی زاگرس به جنگل باعث شده است تا زیرآشکوب بخش وسیعی از عرصه های جنگلی زاگرس زراعت دیم شوند. در پژوهش پیش رو فرایندهای تخریب کننده مشخصه های ساختاری در عرصه های زراعت زیرآشکوب جنگل های شهرستان گیلانغرب بررسی شده است. مشخصه های کمی و کیفی (گونه، فرم رویشی (شاخه زاد یا دانه زاد)، قطر برابر سینه، ارتفاع، قطرهای بزرگ و  کوچک تاج، سلامت، وجود پایه های قطع شده و تخریب شده) درختان موجود در عرصه های زراعت زیرآشکوب آماربرداری صددرصد شدند. از آمار سال های ۱۴۰۰-۱۳۸۰ دفتر ثبت تخلف های اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان برای محاسبه تعداد و حجم درختان حذف شده استفاده شد. باتوجه به عدم وجود داده های قطر درختان در سال ۱۳۸۰، برای آشکارسازی تغییرهای ساختاری نمونه هایی از مقطع قطر در ارتفاع برابر سینه در جهت شعاعی با استفاده از مته سال سنج تهیه و مقدار افزایش قطر محاسبه شد. نتایج محاسبه تغییر سطح تاج درختان در عرصه های کاسه کران، اول ویار و چشمه پهن نشان داد که سطح تاج به ترتیب از ۵۴۶۸۶ به ۴۳۱۸۰، از ۱۵۸۳۰ به ۱۲۷۶۲ و از ۲۲۲۳۲ به ۱۹۰۶۴ مترمربع کاهش داشت. نمودار پراکنش تعداد درختان در طبقه های قطری موجود در هر دو مقطع زمانی مورد مطالعه نشان داد که فراوانی تعداد درختان در طبقه های قطری در سه منطقه مورد مطالعه در مقطع زمانی دوم نسبت به مقطع زمانی اول کاهش داشت. در مناطق کاسه کران، اول ویار و چشمه پهن، حجم کل در سال ۱۳۸۰ به ترتیب ۱۵۳، ۵/۱۱۷۴ و ۶/۵۶۵ مترمکعب بود که به ترتیب به ۱۴۴، ۸۲۲ و ۵۱۵ مترمکعب در سال ۱۴۰۰ رسید. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون t جفتی در سطح اطمینان ۹۹ درصد نشان داد که اختلاف بین میانگین موجودی حجمی در دو مقطع زمانی برای اول ویار و چشمه پهن و سطح تاج درختان در هر سه عرصه معنی دار بود. باتوجه به اینکه تخریب ساختاری عرصه های زراعت زیرآشکوب طی زمان اتفاق افتاده است، پیشنهاد می شود علاوه بر اقدام های معمول حفاظتی که توسط دستگاه های ذی ربط انجام می شودف این عرصه ها به طور خاص مورد پایش قرار گیرند.

زراعت زیرآشکوب, تاج پوشش, فراوانی, تراکم, موجودی حجمی, وضعیت کیفی