مسعود بازگیر - استادیار، گروه مهندسی آب وخاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
الهام نوروزی - کارشناس ارشد علوم باغبانی، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
زیبا مقصودی - کارشناس ارشد مهندسی آب وخاک، گروه مهندسی آب وخاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

از آنجایی که پایداری درازمدت بوم سازگان های طبیعی به حفظ کیفیت خاک بستگی دارد، آگاهی از وضعیت خاک عرصه های طبیعی می تواند در مدیریت صحیح آنها موثر باشد. هدف از پژوهش پیش رو، بررسی تاثیر تاج پوشش درخت کنار (.Ziziphus spina-christiL) بر ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک منطقه دهستان مرغا در ایذه بود. نمونه برداری از خاک سطحی (عمق صفر تا ۲۰ سانتی متری) زیر تاج و خارج تاج (نمونه شاهد) درختان کنار با استفاده از روش خط نمونه تصادفی انجام شد. برخی مشخصه های فیزیکی (جرم مخصوص ظاهری و درصد رطوبت اشباع)، شیمیایی (pH، کربن آلی، پتاسیم و فسفر) و بیولوژیکی (کربن و نیتروژن زیست توده، تنفس پایه، تنفس میکروبی، بهره میکروبی و بهره متابولیکی) خاک اندازه گیری شدند. میانگین کربن آلی خاک زیر تاج ۱/۹ درصد اندازه گیری شد که ۵/۲۳ درصد بیشتر از خاک خارج از تاج بود. پتاسیم قابل دسترس خاک (۲۳۳/۳۵ میلی گرم بر کیلوگرم خاک) زیر تاج درختان کنار، غلظتی بیشتر نسبت به خارج تاج داشت. pH تحت تاثیر درختان کنار قرار نگرفت و تفاوت معنی داری بین فضای آزاد و زیر تاج مشاهده نشد. بیشترین کربن و نیتروژن زیست توده میکروبی (به ترتیب ۵۴۷/۷ و ۶۰/۱ میلی گرم در کیلوگرم خاک) در زیر تاج به دست آمد. همچنین، خاک زیر تاج، بیشترین مقدار تنفس پایه (۱۹/۲۹ میلی گرم دی اکسید کربن در هر کیلوگرم خاک) و بیشترین بهره میکروبی (۱/۶۸ درصد) را داشت. مقدار بهره متابولیکی، روندی معکوس را نشان داد، به طوری که بیشترین مقدار آن در خارج از سایه انداز درختان مشاهده شد. براساس نتایج این پژوهش، وجود درختان کنار در منطقه مورد مطالعه منجر به افزایش حاصلخیزی خاک و نیز بهبود زیست توده و فعالیت میکروبی خاک شده بود.

تاج درخت, تنفس پایه خاک, جنگل های خوزستان, حاصلخیزی, ماده آلی