مصطفی خوشنویس - مربی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مریم تیموری - استادیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمدحسین صادق زاده حلاج - پژوهشگر، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمد متینی زاده - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
انوشیروان شیروانی - دانشیار، گروه جنگل داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

با وجود مقاومت ارس (.Juniperus excelsa M. B) به شرایط سخت محیطی، دخالت های انسانی منجر به تغییر شرایط طبیعی رویشگاه های ارس و درنتیجه کاهش زادآوری و وسعت رویشگاه های طبیعی آن شده است. از روش های احیای رویشگاه های طبیعی گونه‎های جنگلی می توان به نهال کاری اشاره کرد که پیش نیاز موفقیت در برنامه‎های احیا، شناخت عوامل موثر بر استقرار، رشد و زنده‎مانی نهال ها است. در پژوهش پیش رو، اثر فرم رویشی درختان مادری و سایبان (فقط در سال اول) بر زنده مانی و متغیرهای رویشی نهال های ارس در ایستگاه سیراچال در یک دوره چهارساله پایش شد. چهارصدوپنجاه نهال تولیدشده از سه فرم رویشی مختلف درخت مادری (A، B و C) در قالب بلوک های کامل تصادفی و به صورت کرت های خرد کاشته شدند. تجزیه وتحلیل آماری داده ها نشان داد که فرم رویشی در سال های اول و دوم به ترتیب باعث افزایش معنی دار رشد ارتفاعی و سطح تاج نهال ها شد. در سال اول، سایبان بر قطر یقه تاثیر مثبت داشت، اما در سال دوم، اثر سایبان سال اول بر رشد طولی نهال ها منفی بود. با توجه به نتایج و هزینه های زیاد، استفاده از سایبان در برنامه های نهال کاری ارس توصیه نمی شود. نتایج پژوهش در سال چهارم بیانگر اثرگذاری بیشتر فرم رویشی درختان مادری بر استقرار، زنده‎مانی و رشد نهال های ارس بود. از بین سه نوع فرم رویشی که زنده‎مانی و متغیرهای رشدی آن ها طی چهار سال بررسی شد، نهال های تولیدشده از درختان گروه C شرایط بهتری داشتند. بنابراین، توصیه می شود برای احیای رویشگاه های طبیعی ارس، جمع آوری بذر و تولید نهال از درختانی با فرم رویشی C که دربرگیرنده درختانی با فرم رویشی A و B هستند، استفاده شود.

احیای رویشگاه, البرز جنوبی, تاج پوشش, زنده‎مانی, نهال