مصطفی قاسمی - استادیار گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، ایران
محسن چمنی وش - دانشجوی دکتری حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، ایران

برنامه مدیریت ریسک تمکین ، به عنوان یک رویکرد نوین مدیریت مالیاتی در اغلب کشورهای توسعه یافته اجرا می شود. شناسایی ریسک های مهم تمکین ، ارزیابی و اولویت بندی این ریسک ها، تحلیل رفتار تمکین مودیان و طراحی و پیادهسازی استراتژی های برخورد با این ریسک ها از ارکان اصلی برنامه مدیریت ریسک تمکین می باشد. در این تحقیق از روش پژوهش کیفی مبتنی بر نظریه بنیادی داده ها در راستای مدلسازی مدیریت ریسک و پوشش ریسک تمکین اقدام شده است . برای نیل به این هدف در سال ۱۴۰۲ با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند( گلوله برفی ) با ۲۲ نفر از خبرگان و صاحب نظران مالیاتی با هدف شناسایی و تایید شاخص ها یعنی شرایط علی ، زمینه ای ، مداخله گر، راهبردها و پیامدها، مصاحبه عمیق تا مرحله اشباع صورت گرفت . دادههای پژوهش با استفاده از روش کدگذاری باز و محوری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقوله های اصلی و مفاهیم استخراج گردید. مدل مفهومی پدید آمد که به موجب آن ریسک های تمکین مالیات با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی شناسایی شد. یافته های پژوهش بیانگر این موضوع است که چهار عامل یا ریسک در خصوص تمکین مالیاتی به طور اعم و فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی به طور اخص وجود دارد. با توجه به نتا یج این پژوهش ، تصمیم گیران حوزه مالیاتی می توانند خلاءهای قانونی موجود در بخش هایی که بیشترین ریسک تمکین مالیات دارد را رفع و ضمانت اجرایی برای رعایت آن پیش بینی نمایند.

شکاف مالیاتی ، اجتناب مالیاتی ، فرار مالیاتی ، پوشش ریسک تمکین ، مدیریت ریسک تمکین