رضا حسینی فر - استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز
سمیه امینی کهریزسنگی - دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی ره پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
دریافت - : ۰۲۰۸/۱۳۹۸ - پذیرش: ۰۲/۱۱/۱۳۹۸

از جمله نقدهای مهم منتقدان مکتب ابن عربی، تاویلات غریبی است که او و برخی تابعانش درباره برخی آیات قرآن ارائه دادهاند و در شمار آنها مسئله خلود در جهنم است. ابن عربی با انکار ملازمه و همسانی «خلود در دوزخ» و «معذب بودن» بر این باور است که مخلدان در آتش و جهنم، با گذر از دورهای، با آنکه در جهنم جاودانهاند، معذب نخواهند بود و به گونه ای از تنعم میرسند. این دسته کوشیده اند با بهرهگیری از مبانی تصوف و عرفان، همچون فطرت، سبقت رحمت بر غضب، جواز تخلف وعید الهی و... این مدعا را به اثبات برسانند. در این نوشتار برآنیم تا ضمن اشاره به دلایل، به بررسی و نقد آنها بپردازیم. از منظری کلان، دو گونه نقد بر نظریه و استدلال های ابن عربی وارد است نخست آنکه برخی مبانی به نظر درست یا دقیق نمیآید؛ دوم با فرض پذیرش برخی مبانی، نمیتوان به درستی مدعای مورد نظر رسید و استدلال صورت گرفته خدشهپذیر است.

: ابن عربی، خلود در دوزخ، عذاب، انقطاع عذاب، تاویل، آیات خلود