عارف علیپور - Mining Engineering Urmia University of Technology
مجتبی مختاریان اصل - Faculty of Mining and Metallurgical Engineering, Urmia University of Technology, Urmia, P.O. Box ۵۷۱۶۶-۱۷۱۶۵, Iran

لرزش زمین یکی از پیامدهای ناخواسته روش چالزنی و انفجار است. اساسا انتخاب خرج ایمن در تاخیرهای انفجاری، با توجه به حد مجاز لرزش و فاصله ی نقطه ی حساس مدنظر از محل انفجار، صورت می گیرد. در این مقاله با استفاده از داده های ثبت شده ی مربوط به انفجارات معدن روباز سونگون، کارآیی رابطه های تجربی رگرسیونی متداول و روابط جدید مبتنی بر الگوریتم فرا ابتکاری، جهت تخمین ماکزیمم خرج ایمن در هر تاخیر انفجار، ارزیابی شده است. با توجه به اینکه روابط تجربی رایج، عمدتا جهت تخمین ماکزیمم سرعت ذرات ارائه شده اند، هنگامی که خرج ایمن به صورت تابعی از ماکزیمم سرعت ذرات و فاصله تعریف می شود، جواب حاصل از این روش های تجربی رایج اغلب با خطای زیادی همراه است. در این پژوهش در کنار روابط تجربی غیرمستقیم مرسوم و رابطه ی نسبتا جدید مستقیم ارائه شده توسط رای و همکاران، روابط جدیدی به منظور تخمین خرج ایمن انفجاری ارائه شده است؛ و ضرایب این روابط با استفاده از الگوریتم رقابت استعماری تعیین شده است. مطابق نتایج حاصل مبتنی بر شاخص های آماری ضریب همبستگی، مجذور میانگین مربعات خطا، واریانس قدرمطلق خطای نسبی و به حساب واریانس، مدل غیرخطی پیشنهادی مبتنی بر الگوریتم رقابت استعماری، منجر به ارتقای سطح دقت تخمین شده و حتی بهتر از مدل پیشنهادی رای و همکاران عمل کرده است؛ از این رو رابطه ی پیشنهادی به عنوان یک مدل کارا به منظور طراحی انفجارات ایمن در معدن سونگون پیشنهاد می شود.

blasting, safe charge per delay, PPV, ICA