بیتا جمشیدی - دانشجوی دکترا، گروه بیوتکنولوژی و بهنژادی گیاهی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
علی مهراس مهرابی - استادیار، گروه بیوتکنولوژی و بهنژادی گیاهی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
علیرضا اطمینان - دانشیار، گروه بیوتکنولوژی و بهنژادی گیاهی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
علیرضا پورابوقداره - استادیار، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
لیا شوشتری - استادیار، گروه بیوتکنولوژی و بهنژادی گیاهی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

هدف: تاکنون ۵۰۰ گونه از جنس آرتمیزیا در سراسر جهان یافت شده است که ۳۴ گونه بومی ایران می باشد. گونه های مشخص شده است که آرتمیزینین یکی از مهم ترین ترکیبات دارویی موجود در ارتمیزیا می باشد که دارای خواص دارویی فراوانی است. هدف از این پژوهش مقایسه پروفایل فیتوشیمیایی دو گونه Artemisia fragrans و A. annua و الگوی بیان برخی از ژن های دخیل در مسیر بیوسنتز آرتمیزینین بود. مواد و روش ها: میزان آرتمیزینین سنتز شده در دو گونه A. fragrans و A. annua با استفاده از تکنیک HPLC و پروفایل ترکیبات فیتوشیمیایی آنها با استفاده از روش GC-MS شناسایی شد. الگوی بیان ژن های مرتبط با بیوسنتز آرتمیزینین شامل ۴FPSF، DBR۲، HMGR۱، HMGR۲، WIRKY، ADS، DXS و SQS در دو گونه مورد مقایسه قرار گرفت. ارتباط بین میزان تولید آرتمیزینین و بیان نسبی هر یک از ژن های بررسی شده در دو گونه به صورت جداگانه بررسی شد. نتایج: با توجه به نتایج به دست آمده اختلاف معنی داری از نظر میزان آرتمیزینین استخراج شده بین دو گونه مشاهده شد و بیشترین مقدار مربوط به گونه A. fragrans بود. بررسی نتایج به دست آمده از تجزیه GC-MS نشان داد در مجموع ۲۶ و ۲۰ ترکیب فیتوشیمیایی به ترتیب در دو گونه A. fragrans و A. annua شناسایی شد که در بین آن ها ۸ ترکیب در بین دو گونه مشترک بود. ترکیباتی مانند کامفور، ۱-۸-سینئول، ۴-ترپینئول و پینوکاروون از مهم ترین ترکیبات شناسایی شده مشترک در هر دو گونه بودند. بررسی الگوی بیان ژن های مرتبط با بیوسنتز آرتمیزینین نشان داد میزان بیان نسبی ژن های ۴FPSF، ADS و DXS در گونه A. annua نسبت به A. fragrans بیشتر بود، در حالیکه از نظر ژن های SQS، HMGR۱، HMGR۲، DBR۲ و WIRKY گونه A. fragrans دارای تعداد رونوشت بالاتری نسبت به A. annua بود. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه همبستگی، در هر دو گونه بین مقدار آرتمیزینین و بیان ژن های ADS، DBR۲، DXS و HMGR۱ همبستگی مثبت و معنی داری مشاهده شد. با این حال، در گونه A. annua ژن SQS بیان نشد و رابطه ای بین این ژن و مقدار آرتمیزینین وجود نداشت. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر وجود اختلاف معنی داری بین دو گونه آرتمیزیا از نظر مقدار تولید آرتمیزینین و سایر ترکیبات فیتوشیمیایی بود. علاوه براین، با توجه به یافته های به دست آمده مشخص شد گونه A. fragrans می تواند به عنوان یک گونه مطلوب برای استخراج آرتمیزینین و سایر متابولیت های ثانویه مورد استفاده قرار گیرد. از این رو انجام سایر مطالعات تکمیلی بر روی این گونه قابل توصیه می-باشد.

متابولیت های ثانویه, آرتمیزینین, HPLC, ترکیبات فیتوشیمیایی, ترانسکریپتوم