محمد تقی کرمی قهی - دانشیار گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
زینب مرادی نژاد - دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی

یکی از مهم ترین عرصه های تحولات در چند دهه گذشته، روند افزایش کمی حضور زنان در عرصه آموزش عالی بوده است. به نظر می رسد که چگونگی فهم آن ها از تصدی گری مناصب مدیریتی در این عرصه نیز نکته قابل مطالعه و پژوهش است. بدین سبب، هدف مقاله حاضر گونه شناسی فهم زنان دانشگاهی از تصدی مناصب مدیریتی در میدان آموزش عالی است. به این منظور، با رویکردی تفسیری و با اتکا به مفاهیم حساسی همچون فرهنگ، هرمنوتیک مضاعف و سقف شیشه ای منبعث از دیدگاه های ماکس وبر، آنتونی گیدنز و موریس و همکاران، چارچوب مفهومی تدوین شد. به منظور نیل به هدف تحقیق، از روش تحلیل مضمون و تکنیک مصاحبه فردی عمیق استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری زن دانشگاه علامه طباطبایی بوده اند که با روش نمونه گیری هدفمند و با تکنیک مصاحبه فردی، ۱۸ نفر انتخاب شده اند. یافته های پژوهش با روش تحلیل مضمونی مورد بررسی قرار گرفته اند. براساس نتایج این پژوهش، پنج تیپ معترضان مایوس، جاماندگان میدان رقابت، سایه نشینان وابسته، خانواده گرایان گوشه گیر و نیت مندان منتظر استخراج شد. علاوه بر این، نتایج پژوهش حاکی از سه نکته مهم است: ۱. دانشگاه در جامعه ایران تابعی از کلیت جامعه و به اصطلاح ساختار اجتماعی فرهنگی است. مسئله حضور زنان دانشگاهی در مناصب مدیریتی پیوند عمیقی با بقیه مسائل جامعه دارد و باید آن را در کل مجموعه دید و به عبارتی، به ساختار کلان فرنگی توجه کرد و با عنایت به این مسئله، به چاره جویی و ارائه راهکار پرداخت؛ ۲. زنان ایران امروز، در مواجهه با تصدی گری مناصب مدیریتی در حوزه آموزش عالی، متکثر هستند. البته، باید به این نکته اشاره کرد که تکثر آن ها به عرصه آگاهی و کنشگری نیز کشیده شده است. از این رو، از آن جا که آگاهی و منشا آن در افراد متفاوت است، به تبع، گزینش نحوه مواجهه نیز متفاوت خواهد شد و به دنبال آن، شاهد تکثر تیپ ها و دسته های آن ها خواهیم بود؛ ۳. درباره حضور زنان در دنیای آموزش عالی و تصدی گری مناصب این میدان، هم در سطح توصیف، هم در سطح تبیین و هم در سطح تجویز، نباید به سمت فراروایت رفت و یک حکم کلی در مورد تمامی آن ها صادر کرد.

زنان دانشگاهی, آموزش عالی, گونه شناسی, مناصب مدیریتی