مصطفی مردانی نجف آبادی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
عباس عبدشاهی - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
الهه آهنی - مدرس گروه حسابداری و اقتصاد دانشگاه بزرگمهر قائنات و تربت حیدریه

تجزیه و تحلیل نظام­های کشاورزی به منظور تعیین کارایی و بررسی اثرات محیط زیستی- اقتصادی، موجب ارتقاء کیفی مدیریت و توسعه پایدار کشاورزی می گردد. توسعه پایدار بخش کشاورزی از اولویت­های مهم مورد توجه کشورها بوده و نقش و اهمیت کارایی محیط­زیستی همواره مورد تاکید بوده است. در این راستا، مطالعه حاضر با توجه به مزیت نسبی اقتصادی استان خوزستان و با هدف تعیین کارایی محیط­زیستی- اقتصادی، کارایی عملیاتی و کارایی محیط­زیستی محصولات عمده زراعی با استفاده از تلفیق مدل بهینه­سازی با پارامترهای کنترل کننده میزان محافظه­کاری و تحلیل پوششی داده­ها انجام گرفت. داده های مورد نیاز با تکمیل پرسشنامه از کشاورزان مناطق گتوند، عقیلی و دیمچه استان خوزستان و با روش نمونه­گیری تصادفی در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ جمع­آوری گردید. نتایج نشان داد، یونجه­کاران منطقه گتوند با کسب امتیاز در محدوده ۸۹-۸۱ و ۹۶-۹۰ درصد به ترتیب بالاترین میزان کارایی محیط­زیستی و محیط­زیستی-اقتصادی را به خود اختصاص دادند. در منطقه عقیلی، محصول برنج بالاترین میزان کارایی عملیاتی به ازای سطوح مختلف احتمال انحراف در محدوده ۸۷-۷۷ درصد، کارایی محیط­زیستی در محدوده ۹۰-۸۰ درصد و کارایی محیط­زیستی-اقتصادی در محدوده ۹۵-۸۷ درصد را کسب نمود. در منطقه دیمچه، محصول نیشکر بالاترین میانگین انواع کارایی را به ازای سطوح مختلف احتمال انحراف با کسب امتیازات در محدوده ۷۸ تا ۹۰، ۸۰ تا ۸۹ و ۸۷ تا ۹۵ به ترتیب برای کارایی عملیاتی، محیط­زیستی و محیط­زیستی-اقتصادی را به خود اختصاص داد. به طور کلی، میانگین کارایی عملیاتی در همه سطوح احتمال برای محصولات مورد بررسی در مناطق گتوند، عقیلی و دیمچه به استثنای (لوبیا در منطقه گتوند)، کمتر از میانگین کارایی محیط­زیستی برآورد گردید. این امر، بیانگر عدم قابلیت­ها و مهارت­های کشاورزان در به کارگیری میزان مناسب نهاده ها جهت تولید محصولات کشاورزی بوده، در حالی­که کشاورزان مناطق مورد بررسی، بر مسائل محیط­زیستی تمرکز بیشتری دارند. لذا پیشنهاد می شود در زمینه به کارگیری مناسب نهاده های تولید، آموزش های ترویجی صورت گیرد.

تحلیل پوششی داده های استوار, خوزستان, ستاده نامطلوب, کارایی عملیاتی, نهاده نامطلوب