Shahin Garakani Dashteh - Ph.D. of Archaeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Mohammad Mortezaei - Associate Professor of Archaeology Department of Cultural Heritage and Tourism Research Institute, Tehran, Iran

کلاه خود دستاری، گونه ای از کلاه خودهای جنگی دوران اسلامی است که به دلیل تزئینات ویژه ای که آن را شبیه به دستار می کرده و همچنین نمایان بودن کلاه خود از زیر عمامه جنگجویان به این نام معروف شده است. براساس مستندات متعددی که تاکنون باقی مانده می توان گفت که استفاده از کلاه خودهای دستاری به صورت تقریبی از اوایل قرن چهاردهم تا اواخر قرن شانزدهم میلادی در گستره وسیعی از سرزمین های اسلامی رواج داشته که از این میان می توان به دولت های ایلخانی، آل جلایر، آل اینجو، آل مظفر، تیموریان، ترکمانان و صفویان نیز اشاره کرد که در طول قرون فوق در ایران حکومت می کردند. باوجود این گستره وسیع و مدت طولانی که این سبک از کلاه خود موردتوجه و استفاده قرار داشته، تاکنون تنها دو سبک ترکمانی و عثمانی، به دلیل وجود نمونه های متعدد باقی مانده، به صورت کامل مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و سایر نمونه ها و مستندات برجای مانده از سده های فوق، یا موردتوجه نبوده و یا به طورکلی فارغ از دایره کلاه خودهای دستاری مورد ارزیابی و دسته بندی قرار گرفته اند. این پژوهش قصد دارد تا  با اتکاء به مستندات باقی مانده، ازجمله مجموعه کلاه خودها و همچنین نگاره های مصور شده در طول قرون فوق به مطالعه و بررسی کلاه خودهای دستاری بپردازد. هدف از انجام این پژوهش مطالعه ساختار هندسی کلاه خودهای دستاری در طول سده های ذکر شده است تا به کمک آن بتوان به شناسایی ساختار شکلی و تفاوت های سبکی در طراحی و ساخت این کلاه خودها پی برد. نتایج این پژوهش گویای آن است که تحولات در ساخت کلاه خودهای دستاری در طول سده های چهارده تا شانزده میلادی در ایران منجر به ارائه چهار سبک مختلف در طراحی و ساخت کلاه خودهای دستاری شده که به ترتیب عبارتند از: سبک مغولی، سبک تیموری، سبک ترکمانی و سبک قزلباشی.

Turban Helmet, Il-khanid, Timurid, Turkoman, Safavid., کلاهخود دستاری, ایلخانان, تیموریان, ترکمانان, صفویان.