پریسا فرزانه - دانشجوی کارشناسی ارشد آلودگیهای محیط زیست، دانشکده علوم پایه، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران (نویسنده مسئول)
علیرضا سفیانیان - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان
فرامرز معطر - استاد گروه محیط زیست، دانشکده علوم پایه ، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

یکی از مهم ترین آلاینده های خاک، فلزات سنگین می باشند. افزایش سطوح  آن با توجه به پایداری آن ها در محیط زیست،  منجر به جلب توجه محققان در دهه­های اخیر شده است .سه هدف از این مطالعه، تعیین توزیع مکانی سرب، کروم، کبالت، مس و نیکل در خاک سطحی شهرستان همدان می باشد. بدین منظور با استفاده از روش نمونه­برداری سیستماتیک ، نمونه­های خاک سطحی از عمق (cm ۲۰ – ۰)  برداشت گردید و غلظت فلزات سنگین و برخی پارامترهای خاک از جمله pH و درصد شن، سیلت و رس در نمونه­های خاک آنالیز شد. برای پهنه بندی غلظت فلزات سنگین از روش های زمین آماری استفاده گردید و با کمک آنالیز همبستگی مکانی عناصر مختلف از طریق روش های توابع شعاعی پایه، کریجینگ معمولی و روش معکوس وزنی فاصله پهنه بندی شدند. دقت روش ها با استفاده از خطای قدر مطلق میانگین و خطای بایاس میانگین مقایسه شد و روشی که دارای بالاترین میزان دقت بود برای تهیه نقشه فلزات سنگین خاک مورد استفاده قرار گرفت. نقشه­های توزیع کروم، کبالت و سرب با استفاده از توابع پایه شعاعی، مس با استفاده از روش معکوس وزنی فاصله، نیکل با استفاده از کریجینگ معمولی با مدل نمایی تهیه شدند. مطابقت نقشه­های به دست آمده در مناطقی با بیشترین میزان غلظت عناصر کروم، کبالت و نیکل با سنگ بستر آذرین و دگرگونی نشان داد زمین شناسی از مهمترین فاکتور موثر بر غلظت این عناصر می­باشد. بیشترین غلظت سرب در محدوده شهر همدان که از روی هم گذاری نقشه کاربری اراضی و توزیع غلظت سرب مشخص شد، سرب در منطقه توسط ساختار زمین شناسی، فعالیت های کشاورزی و همچنین آلودگی شهری کنترل می شود. در حالی که عنصر مس از سنگ بستر نشات می گیرد، اما مصرف بی­رویه کودهای شیمیایی در فعالیت های کشاورزی نیز می­تواند موجب افزایش مقدار این عنصر در خاک گردد

توزیع مکانی, زمین آمار, فلزات سنگین, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهرستان همدان