اسما محمدراد - دانشجوی دکتری مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
احسان عبدی - دانشیار، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
مهدی پورهاشمی - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران
باریس مجنونیان - استاد، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
آزاده دلجویی - دکتری مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج

در بین اجزای مختلف پوشش گیاهی، سیستم ریشه در فرایند مسلح سازی خاک و جلوگیری از فرسایش نقش مهمی دارد. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر پدیده زوال بلوط بر ویژگی های مکانیکی ریشه درختان برودار (Quercus brantii Lindl.) در بخشی از جنگل های دینارکوه استان ایلام بود. ابتدا با توجه به دامنه پراکنش قطری درختان منطقه، دو طبقه کم قطر (۱۵ تا ۳۵ سانتی متر) و قطور (۳۵ تا ۵۵ سانتی متر) تفکیک و در هر طبقه پنج درخت در سه تیمار درختان سالم، زوال متوسط و زوال شدید به صورت تصادفی انتخاب شدند. از هر درخت تعدادی نمونه ریشه با حفر خاک (عمق حدود ۳۰ سانتی متر) در نزدیکی درخت جمع آوری شد و سپس در آزمایشگاه، آزمایش های کششی ریشه انجام گرفت. نتایج نشان داد که رابطه قطر ریشه-نیروی کششی به صورت توانی مثبت و رابطه قطر ریشه-مقاومت کششی به صورت توانی منفی بود. نتایج آنالیز کوواریانس میانگین نیروی کششی و مقاومت کششی ریشه در درختان کم قطر نشان داد که نیرو و مقاومت کششی ریشه بین سه تیمار مورد مطالعه اختلاف معنی داری نداشت، درحالی که در درختان قطور، نیروی کششی و مقاومت ریشه در درختان سالم به طور معنی داری بیشتر از درختان با زوال شدید بود. بر اثر زوال، نیروی کششی ریشه درختان در تیمار زوال شدید نسبت به درختان سالم ۳/۱۱ درصد در طبقه کم قطر و ۷/۲۲ درصد در طبقه قطور کاهش یافته بود. همچنین، مقادیر یادشده در مورد مقاومت کششی حاکی از کاهش به ترتیب ۴/۱۳ و ۷/۱۹ درصدی بود. یافته های این پژوهش، سبب آگاهی بهتر در مقابل خطر فرسایش خاک در قسمت های زوال یافته بوم سازگان زاگرس می شود.

زاگرس, فرسایش خاک, مسلح سازی خاک, مقاومت کششی, نیروی کششی