الهام حیدری - دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز
هادی صادقی اول - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز
سید مجتبی واعظی - دانشیار گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه شیراز

نومعتزله مدرن که در آرای متفکرانی چون نصر حامد ابوزید خود را نشان داد ازجمله نحله های فکری دینی-اسلامی است که بر عنصر عقل گرایی تاکید بسیار دارد. بر همین اساس این پژوهش به دنبال بررسی این مسئله اساسی است که نصر حامد ابوزید چگونه با استفاده از روش شناسی نوین در علوم انسانی همچون زبان شناسی و هرمنوتیک به طرح نظریه شهروندی در جوامع اسلامی پرداخته است؟ یافته­های این پژوهش که به شیوه توصیفی-تحلیلی گردآوری شده، نشانگر آن است که از منظر ابوزید چون بیشتر احکام تشریعی اسلام متاثر از فرهنگ نزول بوده­اند، نتوانسته است با نهادهای مدرنی چون شهروندی روبه رو شود. بر همین اساس آنچه موجب عدم تحقق شهروندی در جامعه مصر و جوامع مشابه شده، فقدان شکل­گیری آزادی عقیده است؛ به عبارت دیگر شهروندی نزد ابوزید نه از رابطه سیاسی و حقوقی بین فرد و دولت، بلکه با تحقق آزادی عقیده، اندیشه و بیان شکل می­گیرد. از این رو انسان، محور مطالعات ابوزید قرار می­گیرد. او تلاش می­کند تا با بازخوانی مجدد متن، بر تفاوت، کثرت­گرایی و شناسایی دیگری صحه گذارد. لذا در خوانش ابوزید، حاکمیت قانون و شهروندی با یکدیگر رابطه متقابل دارند و شریعت نیز با توجه به ویژگی ذاتی­اش مبنی بر سعادت و رفاه انسان با آن ها در یک راستا قرار می­گیرد.

آزادی عقیده, ابوزید, حقوق شهروندی, زبان شناسی, عقل گرایی, نومعتزله هرمنوتیک