مجتبی گراوند - استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان
سهم الدین خزایی - استادیار تاریخ ایران باستان دانشگاه لرستان
طاهره نظری ایلخانی آبادی - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه لرستان

شهر مفهومی جامع و متشکل از جنبه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی و محیطی است. این ابعاد در ارتباط متقابل با یکدیگر، ویژگی ها و هویت خاصی را به شهرها می دهند که عاملی برای شناسایی شهر محسوب می شود. شهر خرم آباد، مرکز استان لرستان، با پیشینه با ارزش تاریخی و فرهنگی و قرارگیری بر بستری از عوامل و شرایط محیطی مساعد، دارای هویت منحصر به فردی است. قرارگیری این شهر در درهای قیفی شکل با جهت شمالی – جنوبی در قلب رشته کوه های زاگرس (محاط میان رشته کوه ها)و در میان منابع آبی غنی ( رودخانه و چشمه )، ویژگی های خاصی را به این شهر و به ویژه محدوده مرکزی آن داده است. نگاهی به جغرافیای طبیعی شهر خرم آباد نشانگر این نکته است که عامل امنیتی در شکل گیری آن دارای نقش مهمی بوده و هسته اولیه این شهر به صورت ارگانیک و در مجاورت قلعه فلک الافلاک شکل گرفته است . این ویژگی ها به همراه موقعیت ارتباطی این شهر (واقع شدن در مسیر ارتباطی شمال به جنوب کشور)تاثیر بسزایی در جهت گیری توسعه کالبدی آن داشته است. این پژوهش بر مبنای این سوال سامان یافته است تاثیر قلعه فلک الافلاک در پیدایش و تکوین شهر خرم آبادچگونه است؟ فرضیه چنین قلمداد می شود که پیدایش و تکوین شهر خرم آباد به طور عمده متاثر از ویژگی های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی بواسطه آرامگاه زید بن علی(ع) در کنار قلعه فلک الافلاک و نیز موقعیت استراتژیک این شهر بوده است. بنابراین قلعه فلک الافلاک به عنوان هسته اولیه شهر محسوب می شود، که در کنار سایر عوامل هویتی این شهر برای توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی آن افزوده است. همچنین قلعه فلک الافلاک به عنوان یک عنصر تاریخی هویت بخش، نقش مهمی درجهت تقویت حس تعلق مکانی در میان شهروندان داشته وعلیرغم وجود تنوع فرهنگی در این شهر وجود این بافت تاریخی نقش مهمی در پیوند میان شهروندان برقرار نموده است.پژوهش پیش رو کیفی بوده با روش توصیفی_ تحلیلی به تاثیر هویتی این مکان تاریخی می پردازد.

هویت، آثار تاریخی، قلعه فلک الافلاک،شهر خرم آباد