روح الله حسینی - دانشجوی دکتری رشته کلام اسلامی جامعه المصطفی العالمیه

از مباحث مهم و تقسیمی فلسفه، بحث «تقدم و تاخر» است که از دیرباز مورد کاوش و ارزیابی محققان فلسفه قرار گرفته است. از جمله کسانی که در این موضوع تلاش نموده و دارای نوآوری است، صدرالمتالهین شیرازی می باشد. از نوآوری های او در این بحث تقدم و تاخر به بالحق است. این قسم از تقدم و تاخر در آثار صدرالمتالهین از جهت تبیین و تفسیر مختلف است؛ زیرا او در کتاب الشواهد الربوبیه تقدم بالحق را متفاوت با تفسیر آن در آثار دیگرش مطرح نموده است. او در برخی از آثارش تقدم «بالحق» را تقدم وجود علی بر وجود معلولی دانسته است. وی تفسیر دیگری از تقدم بالحق نیز ارائه نموده است. به این بیان که حق تعالی به اعتبار تجلی وی در اسماء خویش و هم به اعتبار تنزل در مراتب شئون وجودیه خود که عبارت از وجود ممکنات است، هم متصف به تقدم و هم متصف به تاخر است و اتصاف او به تقدم و تاخر به نفس ذات اوست نه به واسطه امری زائد بر ذات.

تقدم, تاخر, بالحق, تعینات, صدرالمتالهین