سعید صادق زاده حمایتی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی صارمی راد - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
رحیم محمدیان - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی جلیلیان - بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
جواد رضایی - بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
مستانه شریفی - بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
عادل پدرام - بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

در پژوهش حاضر، نقش برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند و شناسایی هیبریدهای پایدار تحت مطالعه قرار گرفت. در این راستا، ۱۵ هیبرید و پنج شاهد در چهار محیط ارزیابی گردید. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی ۱۴۰۰ انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب موید تاثیر معنی دار اثرات اصلی محیط و ژنوتیپ بر تمامی صفات در سطح احتمال یک درصد بود. برهمکنش میان آن ها در سطوح احتمال یک و پنج درصد برای همه صفات به جز درصد قند ناخالص و خالص معنی دار بود. تجزیه اثرات ضرب پذیر مدل AMMI نشان داد که دو مولفه اول به ترتیب در سطوح احتمال یک و پنج درصد معنی دار هستند. بای پلات میانگین عملکرد و اولین مولفه اصلی برهمکنش موید برتری ژنوتیپ ۲۰ به دلیل دارا بودن عملکرد قند و پایداری بالا بود. بر اساس روش GGE بای پلات محیط های کرج، شیراز و میاندوآب از نظر رتبه عملکرد ژنوتیپ ها واکنش نسبتا مشابهی داشتند و در این محیط ها ژنوتیپ ۲۰ پایدار بود. واکنش مشهد نسبت به سه محیط دیگر متفاوت بود و در آن ژنوتیپ ۹ پایداری مناسبی داشت. بر اساس شاخص MTSI، چهار ژنوتیپ ۱۸، ۲، ۲۰ و ۱۷ به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناخته شدند. به طور کلی در میان هیبریدهای اصلاحی، در رتبه نخست، هیبرید حاصل از تلاقی (۷۱۱۲ × SB۳۶) ×S۱– ۹۶۰۱۳۲ (ژنوتیپ ۲) و پس از آن هیبرید به دست آمده از تلاقی (۷۱۱۲ × SB۳۶) × S۱- ۹۷۰۰۶۳ (ژنوتیپ ۹) را می توان به عنوان هیبریدهای امیدبخش در برنامه های ارزیابی نهایی تا معرفی هیبریدهای جدید مورد استفاده قرار داد.

پایدار, مولفه, AMMI, GGE بای پلات, MTSI