حامده راستایی - استادیار گروه فلسفه، موسسه آموزش عالی آل طه، تهران، ایران.

ادراک ازنظر ابن ­سینا عبارت است ازحصول صورت مدرک در ذات مدرک. ادراک در امور مادی، متوقف بر تجرید صورت شیء است. متناسب با اینکه صورت ادراکی به چه میزان از عوارض مادی تجرید یافته باشد، ادراک بر سه نوع حسی، خیالی و عقلی تقسیم می شود. شیخ الرئیس نفس انسانی را حقیقتی می داند که ذاتا ازسنخ عقول است؛ از این روی، فعل ذاتی و اصلی نفس، ادراک عقلی است و دیگر اقسام ادراک، مادی و به اعتبار بدن برای نفس، ثابت اند. تعقل، پیوندی وثیق با عقل فعال دارد و عقل فعال، علت افاضه صورت های معقول و عاقل شدن مدرک است. براساس تفسیر مشهور ازدیدگاه بوعلی، تجرید، شرط لازم برای ادراک عقلی محسوب می شود و در فرایند ادراک عقلی، مدخلیت ذاتی دارد؛ ولی با دقت در عبارات این فیلسوف می­توان مواردی را یافت که در آن ها ادراک عقلی بدون تجرید و صرفا با اتصال به عقل فعال حاصل می شود.

تجرید, ادراک, عقل فعال, ابن سینا, ادراک عقلی