علی عمرانی - بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران.
رامین روح پرور - بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
کمال شهبازی - بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران.

در این پژوهش به ­منظور شناسایی منابع مقاومت جدید نسبت به بیماری لکه­ برگی سپتوریایی گندم  با عامل قارچی Zymoseptoria tritici، ابتدا فاکتورهای بیماری­زایی در جمعیت بیمارگر موجود در منطقه دشت مغان یکی از کانون­ های مهم آلودگی، در دو سال متوالی (۱۳۹۹-۱۴۰۰)، تعیین شد. سپس واکنش مقاومت ۴۴ رقم تجاری گندم نسبت به جمعیت بیمارگر در دو مرحله گیاه کامل توسط پارامترهای ارتفاع نسبی پیشرفت بیماری بر روی گیاه و درصد شدت بیماری (مقیاس دو رقمی۰۰-۹۹) در مزرعه ایستگاه­ تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان) و واکنش مقاومت گیاهچه ­ای ارقام­ توسط درصد سطح نکروتیک برگ و درصد سطح نکروتیک حاوی پیکنید در شرایط گلخانه، در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در دو سال متوالی مذکور بررسی گردید. نتایج بررسی فاکتورهای بیماری­زایی روی مجموعه ارقام و لاین­ های استاندارد و افتراقی نشان داد، الگوهای بیماری­زایی برای جدایه­ های جمع ­آوری شده در سال­ های مختلف در منطقه مغان، متفاوت از یکدیگر بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین ارقام گندم مورد مطالعه نسبت به جدایه­ های مورد مطالعه اختلاف معنی­ داری در سطح احتمال یک درصد داشت. نتایج تجزیه خوشه ­ای براساس اجزای مقاومت اندازه ­گیری شده مذکور نشان داد، ارقام در سه گروه اصلی (مقاوم، نیمه مقاوم تا نیمه حساس و حساس) قرار گرفتند. حدود ۲۰ درصد از ارقام تجاری گندم (آران، بهرنگ، شبرنگ، ترابی، هانا، دنا، آراز، رخشان و ثنا) در هر دو مرحله گیاهچه ­ای و گیاه بالغ واکنش مقاومت قابل قبولی نسبت به جدایه­ ها نشان دادند. برای رقم احسان در سال­ ها و مراحل مختلف رشدی واکنش از نیمه مقاومت تا نیمه حساسیت متغییر بود. مابقی ارقام تجاری در هر دو مرحله ارزیابی واکنش حساسیت نشان دادند. از منابع مقاومت شناسایی شده در این تحقیق می ­توان در برنامه­ های به ­نژادی گندم به ­منظور هرمی نمودن ژن ­های مقاومت در راستای ایجاد مقاومت های موثر به بیماری لکه­ برگی سپتوریایی استفاده نمود.

اجزای مقاومت, الگوی بیماری زایی, منابع مقاومت, واکنش مقاومت گیاهچه ای و گیاه کامل