علی زرودی - دانشجو دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام
محمد رضا برزویی - دانشیار و رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام

فضای مجازی به عنوان فضایی معنابخش و موثر بر سبک زندگی انسان، می تواند اندیشه ها و تصورات جامعه از ارزش های اخلاقی از جمله ایثار اجتماعی را تغییر دهد. ایثار از ارزش های اخلاقی و اجتماعی در اسلام است که در آیات و روایات متعددی، به آن پرداخته شده است و در اصطلاح به معنای مقدم شمردن دیگری بر خود در کسب منفعتی یا پرهیز از ضرر و زیانی است. با توجه به جایگاه ایثار در مجموعه دین و جایگاه فضای مجازی در زندگی امروز، لازم است که به بررسی و شناسایی تاثیرات و پیامدهای فضای مجازی در حوزه این ارزش اسلامی پرداخته شود. در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، شش تاثیر این فضای دوم زیست انسانی بر ایثار اجتماعی (تاثیرات مستقیم یا با واسطه) شناسایی و بررسی شده است که از این میان، دو تاثیر سازنده و مثبت (شامل بسط زمانی و مکانی ایثار و تبلیغ ایثار در فضای مجازی)، سه تاثیر مشروط و یا دوگانه (تغییر باورها و رفتارهای جامعه همچون ارتباطات اجتماعی و فرهنگ شفاهی) و یک تاثیر منفی و مخرب (تغییر عقلانیت حاکم بر جامعه) است. شناسایی تاثیرات و پیامدها، مقدمه سیاست گذاری و پیوست نگاری فضای مجازی معطوف به ایثار است، زیرا در پیوست نگاری، سیاست ها و راهکارهایی برای کاهش (یا حذف) تاثیرات مخرب و راهکارهایی برای تقویت تاثیرات سازنده فضای مجازی برای ایثار ارائه می شود. در انتهای مقاله نیز دو پیشنهاد بیان شده است: ۱-تهیه پیوست فرهنگی برای فضای مجازی معطوف به ارزش ها از جمله ایثار و ۲-رصد تحولات ارزش ها در فضای مجازی و معرفی نهادهای مسئول در مراحل مختلف رصد.

ایثار اجتماعی, فضای مجازی, رسانه های اجتماعی, فناوری اطلاعات و ارتباطات, اینترنت