ماشاالله محمدپور - دانشجوی دکتری مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محمدرضا طاطیان - استادیار، گروه مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
رضا تمرتاش - استادیار، گروه مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
جعفر حسین زاده - دانشیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران

DOR: ۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۸۸۳.۱۳۹۷.۲۶.۳۰۶.۷۳.۳.۱۵۷۵.۱۶۰۵   تنوع زیستی و ساختار توده­ های جنگلی در پایداری و پویایی بوم سازگان های جنگلی نقش مهمی دارند، اما چرای دام می تواند در این پایداری اختلال ایجاد کند. پژوهش پیش رو با هدف ارزیابی اثرات شدت چرای دام بر تنوع و ساختار جنگل در منطقه تنگ دالاب استان ایلام اجرا شد. بر اساس تعداد دام، سه ناحیه قرق، چرای متوسط و چرای سنگین مشخص شد. در هر ناحیه سه خط نمونه به صورت تصادفی- منظم که بر روی هر کدام ۱۰ قطعه نمونه قرار داشت، درنظر گرفته شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه­ های کمی درختان و تعداد نهال­­ ها اندازه گیری شد و شاخص­ های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت با استفاده از نرم افزار ۳.۰۴ PAST محاسبه شدند. نتایج نشان داد که مقدار شاخص ­های غالبیت و یکنواختی در وضعیت قرق کمتر از دو وضعیت چرایی دیگر بود، اما شاخص های تنوع و غنا در شرایط چرای دام کمتر از وضعیت قرق بود. بررسی ساختار نشان داد که شدت چرا هم درصد حضور گونه ها در قطعه های نمونه را نسبت به منطقه قرق کاهش داد و هم بر مشخصه های قطر برابر سینه، ارتفاع تنه، طول تاج، متوسط قطر تاج، تعداد شاخه اصلی و زادآوری درختان بلوط ایرانی، بنه، کیکم، بادام، راناس، زالزالک و دافنه تاثیر گذاشت، به طوری که اغلب مشخصه های مورد بررسی درختان در وضعیت قرق نسبت به دو وضعیت دیگر متفاوت بود. همچنین، برای اکثر مشخصه ها بین وضعیت های چرای متوسط و شدید تفاوت معنی داری مشاهده نشد. به طور کلی می ­توان نتیجه گرفت که چرای دام با هر شدتی موجب اختلال در عملکرد بوم سازگان جنگلی می ­شود، بنابراین ضروری است که از چرای بیشتر از ظرفیت چرا در عرصه­ های جنگلی جلوگیری شود.

جنگل بلوط, چرا, زاگرس, ویژگی های ساختاری